________________
જૈન સમાજમાં શ્રી જાદવજીભાઈ ગાંધી, દલીચંદભાઈ મહેતા તથા ચુનીલાલભાઈ દોશીના પરિવાર મુખ્ય હતા. કેટલાંક ભાવસાર ઘરો હતાં, જેમાં માધવજીભાઈ, કાંતિભાઈ તથા નગીનભાઈ આગળ હતા. નાનો સંઘ પણ સંપ-સુલેહ ઘણી હતી. જાદવજી ગાંધી વહેવારકુશળ, નમીને વાત કરનારા, સૌની સલાહ લઈ પગલું ભરનારા શાણા શ્રાવક હતા. ચુનીભાઈ દોશીના પુત્રો છબીલભાઈ વગેરે ભાઈઓ બુદ્ધિશાળી તથા ધગશવાળા હતા. શ્રી દલીચંદભાઈ મહેતા પૂજારા કંપનીમાં કામ કરતા. શ્રી નરભેરામભાઈ નરસિંહભાઈ બેચરના ખાસ મિત્ર હોવાથી હેમકુંવરબહેન સાથે દર્શનાર્થે આવ્યાં હતાં. નરસિંહભાઈએ પણ ભક્તિનો સારો લાભ લીધો.
શ્રીસંઘનો અતિ ઉલ્લાસ ઃ
કલકત્તાથી અતિથિઓના આગમનનો ધસારો વધતો જતો હતો. અહીં ટાટાની વિહાર પાર્ટીની ફરજ પૂરી થતી હતી. કલકત્તા સંઘે ચાર્જ સંભાળી લીધો હતો. કલકત્તાથી ભૂપતભાઈ હીરાચંદ કમાણી, શાંતિભાઈ કાળીદાસ સંઘવી તથા બીજા યુવકો વિહારી દળ સાથે ખડકપુર આવી પહોંચ્યા હતા. આ બધા યુવકોને કલકત્તાના વડીલ ભાઈઓની પૂરી પ્રેરણા મળી હતી. કલકત્તા શ્રીસંઘની આખી કમાન શ્રી પ્રભુદાસ હેમાણીના હાથમાં હતી. તેઓ રાજપુરુષ જેવા મોટા મનના દીપ્તા શ્રાવક હતા. તેમની વાતનો આખા સંઘમાં પડઘો પડતો અને એ જ રીતે શ્રી મનુભાઈ સંઘવી શ્રીસંઘના એક મોટા મૅગ્નેટ હતા. બંને ભાઈઓ ઉદાર દિલના હોવાથી સંઘનું સાચું સંચાલન કરી શકતા હતા. કાર્યને અમલમાં મૂકવાની જવાબદારી શ્રી ત્ર્યંબકભાઈ દામાણીના હાથમાં હતી. તેમનો ઊંચો અવાજ, કામ પૂરું કરવાની ધૂન અને આવડત, ક્યાંથી, કોનો સહયોગ મળશે તેની જાણકારી તથા કામ સંપાદન કરવાની અદ્ભુત કળાને કારણે તે ધાર્યું કામ પાર ઉતારતા. કનકાવતી નદી જૈન સંસ્કૃતિના અવશેષ :
–
બંગાળમાં પગ મૂકતાં જ વાતાવરણ બદલાઈ ગયું, લીલીછમ ભૂમિ આવી ગઈ. જંગલ અને પહાડનો રસ્તો મેદનીપુર સુધીમાં સમાપ્ત થઈ જાય છે. બંગાળની રસાળ, ફળદ્રુપ અને સીધી સપાટ ભૂમિ, કાંઠા વગરનાં નદીનાળાં, અને પાણીની વિપુલતાને કારણે આખો પ્રદેશ કોઈ બગીચા જેવો હરિયાળો હતો.
કનકાવતી નદીના તટવર્તી ક્ષેત્રમાં વિહાર થઈ રહ્યો હતો. હાલ કનકાવતીને કસાઈ નદી કહે છે. પુરુલિયાના પહાડમાંથી નીકળેલી આ નદી દામોદરની નજીકમાં વહીને સીધી સમુદ્રને મળે છે. કનકાવતીનો ઇતિહાસ જૈન સંસ્કૃતિ સાથે જોડાયેલો છે. કોઈ જમાનામાં કનકાવતીની બંને બાજુમાં નાનાંમોટાં શહેરો વસેલાં હતાં અને ત્યાં ઘણા મોટા પ્રમાણમાં જૈન મંદિરોની સ્થાપના થઈ હતી. અત્યારે આ ભૂમિમાંથી અનેક જૈન મૂર્તિઓ મળી છે. સરકારે મ્યુઝિયમમાં ઘણી જૈન મૂર્તિઓ ગોઠવી છે. અનેક સ્થાનિક મંદિરોમાં આ મૂર્તિઓ બેસાડી લોકો દેવતાના નામે તેની પૂજા
બંગભૂમિ બની વિહારભૂમિ D 249