________________
એક વરસમાં સમગ્ર ભારતના એક એક જિલ્લામાં તેમણે સાયકલયાત્રા કરી. ભારતનાં અખબારોમાં એમના અહેવાલો આવવા લાગ્યા. યાત્રા પરિપૂર્ણ થયા પછી તેઓ ફરીથી મુનિશ્રીનાં દર્શનાર્થે આવ્યા અને ત્યારે તેણે સાયકલ પર વિશ્વયાત્રા કરવાનો સંકલ્પ કર્યો. તેમને મુનિશ્રીનાં ચરણોમાં અપાર શ્રદ્ધા અને વિશ્વાસ હતાં. તેમનો સંકલ્પ અખબારોમાં જાહેર થયો. દિલ્હીથી જવાહરલાલ નેહરુએ સાયકલ પર વિશ્વયાત્રા માટે લીલી ઝંડી આપી. તે દરેક દેશના રાષ્ટ્રપતિ, પ્રધાનમંત્રી અને બીજા પ્રધાનોને મળ્યા. વિશ્વયાત્રી તરીકે બધાં અખબારોમાં તેમનું નામ ચમકવા લાગ્યું.
તેણે ત્રણ વર્ષમાં આ યાત્રા પૂરી કરી. બધા દેશોની તસવીરો અને અહેવાલો લઈ પુન: ભારત આવ્યા. પોતાના મૂળ ગામ ચાસમાં સ્થિર થયા. અડીખમ કાયા અને મિલનસાર સ્વભાવના મિશ્રીલાલજી જન્મજાત કવિ હતા. તેઓ વ્યંગકાવ્યો લખવામાં નિષ્ણાત હતા. જ્યારે પેટરબારમાં સંસ્થા બની ત્યારે મિશ્રીલાલજી ચાસથી અવારનવાર ત્યાં આવતા અને હૃદયસ્પર્શી કવિતાઓ સંભળાવી સૌનું મનોરંજન કરતા. હાલમાં તેઓ દિવંગત થઈ ગયા ત્યારે ચાસની ગુણી જનતાએ વિશાળ સભામાં તેમને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી. તેઓ હંમેશ કહેતા કે “મુનિ મહારાજના વિહારથી અને તેમની પદયાત્રાથી મને ભારતયાત્રા તથા વિશ્વયાત્રાની પ્રેરણા મળી છે.” તે વિશે તેમણે કવિતાની રચના પણ કરી છે. અજાણ્યા આદિવાસી વિસ્તારમાંઃ
છોટા નાગપુરમાં (હાલનું ઝારખંડ) મુખ્યત્વે આદિવાસીઓની વસ્તી છે, છતાં તેનાં શહેરો, ખાણ અને ઔદ્યોગિક વિસ્તારોમાં બિનઆદિવાસીઓ મોટી સંખ્યામાં વસે છે. આ ઉપરાંત આદિવાસીઓમાં અનેક જાતિઓ છે. તેમાંની અમુક જાતિઓ પ્રમાણમાં વધુ સુધરેલી કે વિકાસ પામેલી છે. માહતો જાતિના માણસો ખેતીના વ્યવસાયમાં જોડાયેલા હોય છે અને એટલા પછાત નથી. મુનિરાજોએ ચાસથી આગળ વિહાર કર્યો, ત્યારે આદિવાસી પ્રજાના વધુ સંપર્કમાં આવ્યા અને તેમની સંસ્કૃતિ અને રીત-રિવાજનો ઊંડો અનુભવ મળ્યો.
શ્રી જયંતમુનિજીને ચાસથી પરુલિયા જવાનું હતું. તે માટે મુનિશ્રી ચાસ મોડ પધાર્યા. ચાસ મોડથી એક રસ્તો પુરુલિયા જાય છે અને બીજો રસ્તો રાંચી તરફ જાય છે. એ વખતે ચાસ મોડનો વિકાસ થયો ન હતો. મુનિશ્રીએ મોડથી એક કિલોમીટર અંદર નારાયણપુર ડાકબંગલામાં રાત્રિ- નિવાસ કર્યો. અંગ્રેજોએ બિહાર અને બંગાળમાં ઠેર ઠેર ડાક બંગલા બંધાવ્યા હતા. ડાકબંગલા એટલે “રોડ ઉપરના સરકારી ગેસ્ટ હાઉસ'. ડાક બંગલામાં ઊતરવાની બધી સગવડ હોય છે અને તેના વિશાળ આંગણામાં મોટાં છાયાદાર વૃક્ષો હોય છે.
અંગ્રેજો ગયા પછી આપણી સરકારે આ ડાક બંગલાને સારી રીતે સંભાળ્યા નથી. ઘણા ડાક
સાંપ્રદાયિક એકતાનો પ્રસન્ન અનુભવ 229