________________
અંગવાણીથી સીધા ચાર જવાનું હતું. એ વખતે બોકારો સ્ટીલ સિટીની સ્થાપના થઈ ન હતી. આખો પ્રદેશ વેરાન અને ઉજ્જડ પડ્યો હતો. રસ્તામાં પાણી પણ મળવું મુશ્કેલ હતું. પહાડી પ્રદેશ હોવાથી ખેતીનો પણ સર્વથા અભાવ હતો અને માર-ધાડ અને ચોર-લૂંટારાનું ક્ષેત્ર હતું. કોને ખબર હતી કે જે રસ્તે મુનિરાજોએ પગલાં ભર્યા હતાં અને પૂજ્ય તપસ્વી મહારાજની ચરણધૂલિથી જે ક્ષેત્ર પાવન થયું હતું ત્યાં બોકારોનો વિશાળ સ્ટીલ પ્લાન્ટ ઊભો થશે! આજે એ જ વેરાન ક્ષેત્રમાં દશ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલું વિશાળ કારખાનું ધમધમી રહ્યું છે. બાર મોટાં સેક્ટરોમાં રહેઠાણ માટે નગર વસી ગયું છે. જ્યાં એક ટીપું પાણી ન હતું ત્યાં આજે પંપો ધોધમાર પાણી વરસાવી રહ્યા છે. દામોદર નદીનું પાણી નહેર વાટે આ ક્ષેત્રમાં પહોંચાડવાનો ભારત સરકારે અભિનવ પ્રયોગ કર્યો છે. ગાડાના બેલ ગોળગોળ ફર્યા ! :
અંગવાણીથી ચાસ સોળ માઈલનો વિહાર હતો. ચાસના ડાકબંગલે ઝરિયા, જમશેદપુર, કત્રાસ અને બેરમોના ચાર સંઘોનું સંમેલન હતું. બેરમો સંઘ તરફથી જમણવાર હતો. નવલચંદભાઈએ કહ્યું કે આ રસ્તે મોટર કે વાહન ચાલી શકે તેમ નથી, માટે બધો સામાન બેલગાડીમાં લઈ જવો પડશે. સામાન વહેલી સવારે પહોંચે તો જ બધી તૈયારી થઈ શકે. બેલગાડીને પહોંચતાં વાર લાગે, એટલે નવલભાઈ રાતના જ બેલગાડી સાથે અંગવાણીથી રવાના થયા. આખી રાત ગાડાં ચલાવી સવારના ચાસ પહોંચી જવાની નવલભાઈની હામ હતી. પરંતુ વિધિનો ખેલ જુદો હતો. રાત્રીના ગાડા ચાલ્યા તે ચાલ્યા, આખી રાત ચાલતાં જ રહ્યાં. સવાર પડી ત્યારે ગાડાં પાછાં અંગવાણી પહોંચ્યાં હતાં! રાત્રિના અંધારામાં ગાડાં રસ્તાના ચક્રવ્યુહમાં અટવાઈ ગયાં હતાં. “દળી દળીને ઢાંકણીમાં ઉભરાયું !” સંતો માટે વિહારનો પરિશ્રમ અને શ્રાવકો માટે સુધાનો પરિષહ :
મુનિરાજો અને શ્રાવકો પગપાળા વિહાર કરી, આખો વેરાન પ્રદેશ પાર કરી, બપોરના બાર વાગ્યા પછી ચાસ પહોંચ્યા. તેમને પણ રસ્તાની આંટીઘૂંટીના કારણે રસ્તો લાંબો થઈ ગયો હતો. આખા રસ્તામાં એક પણ ગામ કે ઘર ન હતું. થોડાંઘણાં જંગલી ઝૂંપડાંઓ હતાં. જાનવરોમાં સુવર વધારે જોવામાં આવતા હતા. તે વખતે નદી પર પુલ પણ ન હતો. ગમે તેમ નદી પાર કરી. ચાસ પહોંચતાં તો સૌના હોશકોશ ઊડી ગયા હતા. પાણી વગર સૌનાં ગળાં સુકાતાં હતાં. એ વખતે ચાસમાં મારવાડી કે ગુજરાતીનું એકેય ઘર ન હતું. ત્યાં ફક્ત બંગાળી વસ્તી હતી. સાધારણ નાની બજાર હતી, જ્યાં કાલીમાતાનું એક મંદિર હતું. મુનિરાજ પુરુલિયા રોડના ડાક બંગલે પહોંચ્યા ત્યારે ત્યાં કાગડા ઊડતા હતા. ત્યાં કોઈ ન હતું. નવલચંદભાઈ ક્યાં ખોવાઈ ગયા તેનો કોઈ પત્તો ન હતો. નવલચંદભાઈને ગાડાનું કોઈ નામનિશાન ન હતું. સૌ મનોમન નવલચંદભાઈને કોસવા લાગ્યા.
સાંપ્રદાયિક એકતાનો પ્રસન્ન અનુભવ 0 227