________________
કલકત્તા શ્રીસંઘમાં એ વખતે કાનજી પાનાચંદ ભીમાણી અગ્રેસર શ્રાવક હતા. ત્ર્યંબકભાઈ દામાણી અને સંઘના બીજા પ્રતિનિધિભાઈઓ સાથે તેઓ દર્શન કરવા આવ્યા. કલકત્તા શ્રીસંઘનો કલકત્તા પધારવા માટે આગ્રહ હતો. ઝરિયા સંઘનો તો પહેલેથી આગ્રહ હતો જ. આ રીતે પૂર્વ ભારતના સંઘ અને શ્રાવક-શ્રાવિકાઓના ભક્તિભર્યા આગ્રહે પૂર્વાંચલમાં વિહાર માટેના બીજા પાયાને મજબૂત કર્યો.
આ રીતે બે પાયા તૈયાર થતાં મુનિશ્રીનું મન ડગુંમણું થયું અને પશ્ચિમના કાઠિયાવાડ તરફથી નજ૨ ફેરવી પૂર્વ જોવા લાગ્યા. ત્રણ વર્ષના બનારસના અભ્યાસકાળ દરમિયાન પૂર્વભારતનાં અનેક શ્રાવક-શ્રાવિકાઓનો પરિયચ થયો હતો. મુનિઓના મન પર તેમની શ્રદ્ધા અને ભક્તિનું ખેંચાણ પણ કામ કરી રહ્યું હતું. મોટાં શહેરો ઉપરાંત કોલફિલ્ડ ઇત્યાદિના અંદરના પ્રદેશોમાં જૈનો સારી એવી સંખ્યામાં સ્થિર થયા હતા. તેમનાં બાળકોને જૈન સંસ્કારનો કોઈ પરિચય હતો નહીં. આ પૂરા ક્ષેત્રમાં જૈન સંસ્કાર અને પરંપરાને જાળવી રાખવાનું મહામૂલું કામ જૈન સાધુ સિવાય કોણ કરી શકે? ફરી ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રથી કોઈ સાધુને પૂર્વ તરફ આવવાનો સંયોગ ક્યારે થાય? અહીં બનારસ સુધી આવીને જો મુનિશ્રી પાછા ચાલ્યા જાય તો અન્ય સાધુઓ તરફથી, ઉગ્ર વિહાર કરી પૂર્વમાં આવવાની સંભાવના કેટલી? આમ અનેક દલીલો શ્રાવક સમુદાય તરફથી થતી હતી. સ્વાભાવિક રીતે મુનિઓનું મન પણ પૂર્વભારતને આવરી લેવા માટે ખેંચાઈ રહ્યું હતું. ત્યાં પણ જૈન સાધુઓની આવશ્યકતા છે એ વાતની પ્રતીતિ થઈ રહી હતી અને તેમનો આગ્રહ વ્યાજબી છે તેમ લાગી રહ્યું હતું.
અજ્ઞાત પરિબળોનું પ્રોત્સાહન :
પટનાના એક શ્રાવકબંધુ કાંતિભાઈના ભાઈ નાનજીભાઈ અજમેરા ચાર વરસથી પથારીવશ હતા. અજમેરા પરિવાર ખૂબ સુખી-સંપન્ન હતો. નાનજીભાઈ ખૂબ જ ધાર્મિક અને શ્રદ્ધાળુ હોવાથી સંતોનાં દર્શન કરી, માંગલિક સાંભળી, પછી જ દેહ છોડવાની ભાવના રાખતા હતા. તેમના મોટા પુત્ર નગીનભાઈને વારંવાર કહેતા, “મારે ગુરુમહારાજના દર્શન કર્યાં પછી જ સંસારમાંથી વિદાય લેવાની છે.” ત્યારે પરિવારવાળા વાતને હસી કાઢતા. આ વસ્તુ બને જ ક્યાંથી? પટના જેટલા સુદૂર પ્રદેશમાં સ્થાનકવાસી જૈન સંતનું આગમન થાય તે સંભવ ન હતું.
જ્યારે તેમને ખબર મળ્યા કે મુનિવરો વારાણસી સુધી પધાર્યા છે ત્યારે તો તેમની ભાવના અત્યંત પ્રબળ બની ગઈ હતી. તે વારંવાર કહેતા : “મુનિઓને વિનંતી કરો. તેઓ ક્યારે પધારવાના છે તે ખબર લાવો. બનારસથી જલ્દી વિહાર કરે તેવી ગુરુદેવને પ્રેરણા આપો. મરતા પહેલાં મને દર્શન થાય તેવી મારી ભાવનાને પૂરી કરવા માટે ઊંડી વિનંતી કરો.”
કેમ જાણે નાનજીભાઈ અજમેરાનું મનોબળ અને કાળબળ એક થઈ ગયા હોય તેમ તેમની સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 2 168