________________
એક વખત જયંતમુનિજીએ તેમનાં પત્ની પાસે પ્રશંસા કરતાં કહ્યું, “પંડિતજી મોટા વિદ્વાન છે. તમે ભાગ્યશાળી છો.”
ત્યારે એની પત્નીએ હસીને કહ્યું, “એ શું વિદ્વાન છે ! એમને તો શાકમારકીટમાં શાક પણ લેતાં નથી આવડતું. ઘરના કોઈ પણ કામની તેમને ખબર નથી. ભલા પોતે અને ભલા એમના ચોપડા. ભણાવવાના કોઈથી પૈસા પણ લેતા નથી. અમે માંડ માંડ ઘર ચલાવીએ છીએ.”
ધીમે ધીમે જાણવા મળ્યું કે મહિનામાં એક દિવસ એવો હોય કે વિદ્યાર્થીઓ સ્વેચ્છાએ ગ્રંથ ઉપર દક્ષિણા મૂકે. સાધારણ છોકરાઓ ૫-૧૦ રૂપિયાથી વધારે દક્ષિણા આપી શકે નહીં. આજ પણ ભારતમાં અનેક મોટા વિદ્વાન પંડિતો છે, જે અકિંચનવ્રતધારી છે અને કપરા સમયમાં પણ ગૌરવથી વિદ્યાની ઉપાસના કરી રહ્યા છે. આ પણ એક મોટું આશ્ચર્ય છે. હરે૨ામ શાસ્ત્રી તેમાંના એક હતા.
એ દરમિયાન શ્રી માણેકચંદ ઝવેરચંદ દેસાઈ વારાણસી દર્શન કરવા આવેલા. તેમણે પૂ. તપસ્વીજી મહારાજને અને બનારસ સંઘને વિનંતી કરી, “શ્રી જયંતમુનિ જે કંઈ અભ્યાસ કરે અને જેટલાં વરસ અભ્યાસ કરવો પડે એ બધી સેવાનો લાભ મને મળે એવી પ્રાર્થના છે.”
જ્યારે હરિરામ શાસ્ત્રીની વાત થઈ ત્યારે પોતે સાથે આવ્યા અને પોથી પર પાંચસો રૂપિયા મૂક્યા. પંડિતજીનાં પત્ની ઘણાં જ ખુશી થયાં. જૈન સમાજ પ્રત્યેનો આખો દૃષ્ટિકોણ બદલાઈ ગયો. જૈન સાધુ પ્રત્યે ભક્તિભાવ પેદા થયો. ત્યાર પછી તો પંડિતજીએ દિલ ખોલીને અભ્યાસ કરાવ્યો.
ત્રીજા પંડિતજી વામાચરણ ભટ્ટાચાર્ય હતા. તેઓ વારાણસીમાં ‘ન્યાયદર્શન’ના ગદાધારી અને અન્ય ગ્રંથોના ઉચ્ચ કોટિના વિદ્વાન ગણાતા હતા. ક્વીન્સ કૉલેજમાં પણ તેઓ ભણાવતા હતા. ત્યાં શ્રીયુત દલસુખભાઈ માલવણિયા સાથે તેમને પણ નિયુક્ત કર્યા હતા. પ્રથમ તેઓ બી. બી. ટિયા આવવા તૈયાર ન થયા. બે-ચાર દિવસ મુનિજી એમને ત્યાં ભણવા માટે ગયા. તેમનું ઘર ઘણું જ દૂર હતું. તેમને કલ્પના ન હતી કે મુનિજી પગપાળા આવે છે. જ્યારે તેમણે જાણ્યું કે જૈન મુનિ માટે પગપાળા જ ચાલવાનો નિયમ છે ત્યારે તેમને ઘણું આશ્ચર્ય થયું. પોતે સમજદાર વિદ્વાન હતા. તેમણે સામેથી કહ્યું, ‘આપ કષ્ટ ન ઉઠાઇયે. મૈં સ્વયં વહાં આ જાઉંગા.’
મોહનભાઈએ તેમને આવવા-જવાની વ્યવસ્થા કરી આપી.
આમ રામચંદ્રજી ખડગ, હરિરામ શાસ્ત્રી અને વામાચરણ ભટ્ટાચાર્ય, આ ત્રણ પંડિતો પાસે મુનિજીએ વેદાંત, ન્યાયદર્શન, મીમાંસાદર્શનના પ્રમુખ ગ્રંથનો અભ્યાસ કર્યો. તે સિવાય નીતિશાસ્ત્રના કેટલાક ગ્રંથોનું પણ સાથેસાથે પઠન-પાઠન ચાલતું હતું.
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 154