________________
મળતાં મુનિજીએ પૂછ્યું, “તમારા કયા શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે કે જૈન મુનિનાં દર્શન ન કરવાં. ખરેખર, એવો કશો ઉલ્લેખ શાસ્ત્રમાં છે જ નહિ.” તેઓ ઉત્તર ન આપી શક્યા. એટલું બોલ્યા, “રૂઢિ, પરંપરા.”
મુનિજીએ તરત જ જવાબ આપ્યો, “અત્ર ભવતુ સદશ્યભવિહિ મિથ્થારૂઢિ પરિજાયતા” અર્થાત્ તમારા જેવા ઉચ્ચ કોટિના વિદ્વાને શા માટે મિથ્યા રૂઢિનો ત્યાગ ન કરવો?
પંડિતજીએ કબૂલ કર્યું, “અવશ્યમ્. મિથ્યારૂઢિવાદિતો પરિત્યાજયા.” મિથ્યા રૂઢિવાદ છોડવો જોઈએ.
મુનિજીએ પોતાની દલીલ ચાલુ રાખતાં કહ્યું, “અત્રભવાન સદૃશ્ય:(હમણાં જ છોડવી જોઈએ.)
પંડિતજીએ પ્રસન્નતાથી કહ્યું, “મિથ્યાભાવમ પરિત્યજતિ.” ( હું મિથ્યા ભાવનો ત્યાગ કરું
ત્યાર પછી તો પંડિતજી પ્રેમ વરસાવવા લાગ્યા. વાર્તાલાપ કરવા લાગ્યા. તેમણે ગંભીર સિદ્ધાંતોનું અધ્યયન કરાવ્યું અને પોતે આટલા દિવસ ઇન્કાર કર્યો તે બદલ ક્ષમા માગી અને ક્ષોભ પ્રગટ કરતાં કહ્યું, “મારી પત્નીએ તો મને પહેલેથી જ કહ્યું હતું કે આવા સંત આંગણે આવે અને તમે આદર ન કરો તો તમારાં દુર્ભાગ્ય છે.”
મુનિજીએ તરત જ પંડિતજીને કહ્યું, “ખરેખર તો તમારા કરતાં તમારા પત્ની વધારે વિદ્વાન લાગે છે.”
પંડિતજી સમજદાર હતા. તેમણે ધીમેથી કહ્યું, “ભક્તિયોગમાં તે અમારા કરતા આગળ
ગૌરવભરી વિધોપાસના :
શાસ્ત્રીજી અત્યંત તીવ્ર સ્મરણશક્તિવાળા અને ધુરંધર વિદ્વાન હતા. તેમની સામે વેદાંત, વ્યાકરણ અને ન્યાયદર્શનના ગ્રંથો, તેની ટીકાઓ, વિવરણો, ભાષ્ય અને કૃતિકાઓ મળી ૨૫ જેટલા ગ્રંથો એકસાથે રાખવામાં આવતા. પરંતુ તેમને એક પણ ગ્રંથ ઉઘાડવાની જરૂર ન પડતી. ક્યા ગ્રંથના કયા પ્રકરણની કઈ પંક્તિમાં શું લખ્યું છે તે બધું તેમને મુખસ્થ હતું. તેમને બધા જ શ્લોકો કંઠસ્થ હતા.
પંડિતજીને જોયા હોય તો એક મુઠ્ઠી હાડકાં હતાં. એક નાનકડું પોતિયું પહેરે. ગંજીમાં ૧-૨ કાણાં હોય. માથાના વાળ હવામાં ફરફરતા હોય. તે જમીન ઉપર એક સાધારણ આસન પર બેસતા. પછી તો તેમના પરિવાર સાથે મુનિજીનો ઘણો જ સંબંધ બંધાયો.
દર્શનશાસ્ત્રનું અધ્યયન 153