________________
* महाकाव्यम् * "धीरोदात्तगुणैर्युक्तः, नायको सुर वा नृपः । सर्गबद्धो महाकाव्यं, एकोऽङ्गीरस इष्यते ॥ इतिवृत्तात्मकं वृत्तं, अन्यद् वा साधुराश्रयम् । धर्मार्थकाममोक्षेषु, एकं तत्र फलं भवेत् ॥"
उदाहरणं यथा- श्रीशान्तिनाथमहाकाव्यम, माघकाव्यम्, रघुवंशकाव्यं चेत्यादयः ।
* खण्डकाव्यम् * “यत् काव्यांशानुसारी तत् , खण्डकाव्यं निगद्यते ।"
काव्यस्य एकदेशानुसारी यत् वा एकांशानुसारी भवेत् तत् खण्डकाव्यं भवति ।
उदाहरणं यथा-शीलदूतं, नेमिदूतं, मेघदूतं, पवनदूतं चेत्यादयः।
* कोशः * "वज्या (वर्णमाला) क्रमेण शब्दानां श्लोकः कोशस्य लेखनम् ।"
उदाहरणं यथा मम-सुशीलनाममालायां वर्णक्रमेण एकाक्षरी कोशः ।
साहित्यरत्नमञ्जूषा-२११
