________________
॥ दोषनिरूपणम् ॥
काव्यस्य शब्दार्थों शरीरम् रस आत्मा, गुणाः शौर्यादयः कटक - कुण्डलादि श्राभूषणाः । यथा कामिन्याः वपुर्विशेषमलङ्करोति तथैव अलङ्काराः काव्यस्य रीतयो - वयवसंस्थानवत् दोषाः कारणत्वादिवत् भवति । अन्यच्च कथितं येन चेतः प्रविष्टेन काव्यस्य रमणीयतोद्देश्य प्रत्यायकत्वलक्षरणा सुन्दरतानाशेन सक्षता सप्रतिबन्धा स्यात् । यत् सत् तयोद्देश्यप्रतीतिविघातो भवेत् दोषः इति तात्पर्यम् ।
काव्यस्य शब्दार्थों शरीरं भवति, आत्मा रसः, शौर्यादयः गुणाः, तथैव कारणत्वादिवत् अपकर्षकाः दोषाः भवन्ति । संस्थानसमा रीति, आभूषणसमाऽलङ्काराः ज्ञातव्याः ।
रसानां अपकर्षहेतवः ये सन्ति ते दोषाः । ते च त्रिधा शब्ददोषार्थदोषरसदोषभेदात् । विस्तरेण शब्दे वाचके अर्थे वाच्ये च कृतो उन्मेषः प्रादुर्भावो येन स तं शब्दार्थोभयनिष्ठमिति । यावत् तं रमणीयता विघातकं
साहित्यरत्नमञ्जूषा - १४४
