________________
[૬૭] પિતાથી અને કાળથી નિત્ય છે ઈત્યાદિ ઉપર પ્રમાણે બધું જિવું. તેવી જ રીતે અકિયાવાદીઓના પણ ભેદ છે. તે નાસ્તિત્વ વાદી છે. તેમાં પણ, જીવ, અજીવ, આશ્રવ, બંધ, સંવર, નિર્જરા, તથા મેક્ષ એ સાત પદાર્થ છે. તે સ્વ અને પર એ બે ભેદવડે તથા કાળ, યહૃછા, નિયતિ, સ્વભાવ, ઈશ્વર, અને આત્મા, એ છ ભેદોવડે ચિંતવતાં-૮૪) વિકલ્પ થાય છે. તે આ પ્રમાણે છે. જીવ સ્વતઃ એટલે પિતાનાથી અને કાળથી નથી તેમજ જીવ, પરથી અને કાળથી (સિદ્ધ થત) નથી. આ પ્રમાણે કાળ સાથે લેતાં બે ભેદ થયા, તેજ પ્રમાણે ચછા તથા નિયતિ વિગેરેમાં પણ સર્વે જીવ પદાર્થમાં બાર થાય એ પ્રમાણે અજીવમાં પણ બાર લેવા. તે બાર સપ્તક એટલે ૮૪) થયાં તેને અર્થ આ છે. જીવ પોતાના કાળથી નથી. અહિં પદાર્થોના લક્ષણવડે સત્તા નિશ્ચય કરાય છે. અથવા કાર્યથી, નિશ્ચય કરાય છે? અને આત્માનું તેવું કંઈ પણ લક્ષણ નથી કે જેના વડે અમે તેની સત્તા સ્વીકારીએ. તેમ અણુઓથી પર્વત વિગેરેને સંભવ થાય તેમ પણ નથી. વળી લક્ષણ અને કાર્યવડે વસ્તુ ન મેળવીએ તે વિદ્યમાન નથી જેમ આકાશનું કમળ વિદ્યમાન નથી તેમ, તેટલા માટે આ ત્મા નથી. બીજો વિકલ્પ પણ જે આત્માને પિતાથી નથી સ્વીકારતે તે આકાશના કમળની માફક પરથી પણ નથી. અથવા સર્વ પદાર્થોનાજ પર ભાગમાંના અદર્શનથી જ સર્વ અર્વાફ (?) ભાગ સૂક્ષમાપણાથી અને ઉભય (તે બને) ના
