SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 642
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६०४ कातन्त्रव्याकरणम् १३५५. विष्वग्देवयोश्चान्त्यस्वरादेरव्यञ्चतौ क्वौ [४।६।७०] [सूत्रार्थ क्विप्-प्रत्ययान्त अन्च धान के परे रहते सर्वनामसंज्ञक शब्द, विश्वक तथा देव शब्द में अन्तिम स्वर से लेकर अग्रिम अवयव के स्थान में 'अद्रि' आदेश होता है।।१३५५। [दु०वृ०] विष्वगदेवयोः सर्वनाम्नश्चान्त्यम्वगदग्वयवस्याञ्चतो स्विबन्ते पर दिगदेशो भवति। विष्वगञ्चतीति विष्वव्यङ्। देवव्यङ्। सर्वव्यङ्, यव्यङ्, अदत्र्य. अमूव्यङ्।।१३५५। [क० त०] विष्वक। मूर्धन्यमध्योऽयं विष्वक्शब्दः।। १३५५। [समीक्षा 'विचव्यङ्' इत्यादि शब्दों के सिद्ध्यर्थ दोनों ही व्याकरणों में ‘अद्रि' आदेश किया गया है। पाणिनि का सूत्र है- "विष्वग्देवयोश्च टेरव्यञ्चतो वप्रत्यये" (अ०६।३।९२)। इस प्रकार उभयत्र समानता ही है। [रूपसिद्धि] १-७. विष्वव्यङ्। विष्वक् - अन्च्-क्विप्-सि। विष्वगञ्चति। देवव्यङ्। देव-अन्च् -क्विप-सि। देवान् अञ्चति। सर्वव्यङ। सर्व-अन्च- स्विप्- सि। सर्वांनञ्चति। यव्यङ्। यद्-अन्च-क्विप्-सि। तव्यङ्। तद्-अन्च-क्विप्-सि। अदव्यङ्। अदस्- अन्च -क्विप् -सि। अमुव्यङ्। अदम् अन्च्-क्विप्- सि। क्रमश: अक्-अ-अद्-अम् के स्थान में प्रकृत सूत्र से 'अद्रि' आदेश तथा विभक्तिकार्य।।१३५५ | १३५६. सहसन्तिरसां सध्रिसमितिरयः [४।६।७१] [सूत्रार्थ] क्विप्-प्रत्ययान्त ‘अन्च्' धातु के परे रहते सह को 'सध्रि'. सम् को ‘समि' तथा तिरस को 'तिरि' आदेश होता है।। १३५६। [दु०वृ०] एषां सध्रि-समि-तिरीत्यते आदेशा भवन्ति यथासङ्ख्यम् अञ्चतौ क्विबन्ते परे। सहाञ्चाति सध्यङ्, समञ्चति सम्यङ, तिरोऽञ्चतोति तिर्यङ्।। १३५६। [क० त०] सह०। सध्रिसमितिग्य इति सविभक्तिकत्वेऽपि अस्वरता न स्यात्। 'तिर्यङ् तिरश्चि:'' (२।२।५ ० ) इत्यत्र तिर्यनिर्देशात्।।१३५६।
SR No.023091
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2005
Total Pages824
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size38 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy