________________
तृतीये आख्याताध्याये सप्तमः इडागमादिपादः
२. एवग्रहणं प्रकृतिनियमनिरासार्थम् (दु० टी० ) ।
३. अथ ष्टुञ् स्तुताविति नेटो गणकारो निर्देशं विधत्ते, अतो विपरीतनियमो न
भवति (दु० टी० ) ।
४. एवग्रहणेनात्र व्याप्तिरवधार्यते
४२१
नैतद् भाष्यसम्मतम् (दु० टी० ) ।
५. एवग्रहणान्न विपरीतनियम: ( वि० प० ) ।
६. एवग्रहणं ज्ञापयति - क्वचिदत्राप्यनिट् स्यात् (बि० टी० ) ।
[रूपसिद्धि]
१-२. ससृव, ससृम । सृ + परोक्षा व म । 'सृ गतौ' (१।२७४) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक उत्तमपुरुष द्विव० 'व' एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा प्रकृत सूत्र से अनिट् ।
३ - ४. ववृवहे, ववृमहे । वृ + परोक्षा- वहे, महे । 'वृञ् वरणे, वृङ् सम्भक्तौ' (४।८; ८।५१) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष द्विव० 'वहे' तथा ब० व० - 'महे' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा प्रकृत सूत्र से इडागम का निषेध ।
-
५-६. बभृव, बभृम । भृ + परोक्षा व म । 'भृञ् भरणे, डु भृञ् धारणपोषणयोः' (१।५९७; २।८५ ) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष द्विव० 'व' प्रत्यय एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा इडागम का प्रतिषेध ।
७- ८. तुष्टुव तुष्टुम । स्तु + परोक्षा व, म । 'ष्टुञ् स्तुतौ' (२।६५) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष- द्विव० 'व' एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा इडागम निषेध ।
+
९-१०. दुद्रुव, दुगुम । द्रु परोक्षा व म । 'द्रु गतौ, द्रुजिघांसायाम्' (१।२७९; ४।१७) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष द्विव० 'व' एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा अनिट् ।
११-१२. शुश्रुव, शुश्रुम । श्रु + परोक्षा व म । 'श्रु श्रवणे' (१।२७८) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष - द्विव० 'व' एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि तथा प्रकृत सूत्र से इडागम का प्रतिषेध ।
-
१३-१४. सुस्रुव, सुस्रुम । स्रु + परोक्षा व म । 'स्रु गतौ ' (१।२७९) धातु से परोक्षासंज्ञक उत्तमपुरुष - द्विव० 'व' एवं ब० व० 'म' प्रत्यय, द्विर्वचनादि एवं प्रकृत सूत्र से इडागम का निषेध ॥ ८१७ |
८१८. थल्यृकारात् [३।७।३६ ]
[ सूत्रार्थ ]
परोक्षासंज्ञक ‘थल्’ प्रत्यय के परे रहते ऋकारान्त धातु से इडागम नहीं होता है ||८१८| [दु० वृ०]
ऋकारान्ताद् धातोस्थलि नेड् भवति । दधर्थ, जहर्थ । थलीति किम् ? दद्रिव, दद्रिम । ऋकारान्तादिति किम् ? स्तृञ् - तस्तरिथ ।