SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 380
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३४२ कातन्त्रव्याकरणम् [दु० टी० ] ष्ठिवु०। अस्मादेव वचनात् क्लमेर्दैवादिकादपि पक्षेऽन्विकरणो विज्ञायते । ष्ठिवुरिति दैवादिकोऽप्यस्ति तस्य । "नामिनो वः " ( ३ । ८। १४ ) इत्यादिना दीर्घः स्यात् । ष्ठीवतीति। भौवादिकस्यात्रोकार उच्चारणार्थः क्लमेरिव ।। ७४७ । [वि० प०] ष्ठिवु॰। क्लामतीति। क्लमेर्दैवादिकादपि, अत एव ज्ञापकात् पक्षे अन्विकरणो ज्ञाप्यते।। ७४७। [समीक्षा] 'ष्ठीवति, क्लामति, आचामति' आदि शब्दरूपों के सिद्ध्यर्थ दोनों ही आचार्यों ने दीर्घविधान किया है। पाणिनि का सूत्र है - "ष्ठिवुक्लम्याचमां शिति” (अ० ७। ३। ७५)। पाणिनीय 'शित्' निर्देश की अपेक्षा कातन्त्र का 'अन्' निर्देश स्पष्टार्थावबोधक है। [विशेष वचन ] १. अत्रोकार : उच्चारणार्थ: क्लमेरिव (दु० टी० ) । २. क्लमेर्दैवादिकादपि, अत एव ज्ञापकात् पक्षेऽन्विकरणो ज्ञाप्यते (वि० प० ) । [रूपसिद्धि] १. ष्ठीवति। ष्ठिव् + अन् + ति। 'ष्ठिवु निरसने ' (१ । १९०३ । ४) धातु से वर्तमानासंज्ञक परस्मैपद ए० व० 'ति' प्रत्यय, “अन् विकरण: कर्तरि " (३। २। ३२) से 'अन्' विकरण तथा प्रकृत सूत्र से दीर्घ आदेश । प्र० पु० २. क्लामति। क्लम् + अन् + ति । 'क्लमु ग्लानौ' (३ । ४७) धातु से वर्तमानाविभक्तिसंज्ञक परस्मैपद- प्र० पु० ए० व० 'ति' प्रत्यय, 'अन्' विकरण तथा धातु की उपधा अकार को दीर्घ आदेश । ३. आचामति । आङ् + चमु + अन् ति । 'आङ्' उपसर्गपूर्वक 'चमु अदने ' (१। १५६) धातु से वर्तमानासंज्ञक 'ति' प्रत्यय, 'अन्' विकरण तथा धातु की उपधा अकार को दीर्घ आदेश ।। ७४७ । ७४८. क्रमः परस्मै [३ । ६ । ६८ ] — - - [ सूत्रार्थ] परस्मैपदविषयक ‘अन्’ विकरण के परे रहते 'क्रम्' धातुघटित अकार को दीर्घ आदेश होता है ।। ७४८ । [दु० वृ०] क्रमः परस्मैपदेऽनि दीर्घो भवति । क्रामति । कथं क्रम ? हेर्लोपात् । परस्मा इति किम् ? पराक्रमते, उपक्रमते ।। ७४८ ।
SR No.023090
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 03 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2003
Total Pages662
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size32 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy