Page Text
________________
प्रत्ययाधिकारे कृभ्वस्त्यनुप्रयोगप्रकरणम् । ३७२ के । “उपसर्गस्यायतो" (पा०स०८-२-१९) इति लत्वम् । आसाञ्चके ।
उषविदजागृभ्योऽन्यतरस्याम् (पा०सु०३-१-३०) ॥ एभ्य आम् । स्याल्लिटि । उष दाहे (भ्वा०प०६९८)। विद शाने (अ०प०५४)। सत्तावि. चारणार्थयोस्तु आत्मनेपदिनोलाभार्थस्य चोभयपदिनो नेह ग्रहणम्, परस्मैपदिभ्यामुषजागृभ्यां साहचर्यात् । ओषाञ्चकार, उवोष । विदेरिह भाम्सन्नियोगेनादन्तत्वनिपातनाद् गुणो न, विदाञ्चकार, विवेद । जागराधकार, जजागार ।
भीन्हीभृदुवां श्लुवञ्च (पा०सू०३-१-३९) ॥ एभ्यो लिस्याम्वा एर्ण लाविव कार्य च । किं पुनस्तद: द्वित्वमित्वञ्च । बिभयाञ्चकार, बि. भाय । जिन्हयाञ्चकार, जिहाय । बिभराञ्चकार, बभार । जुहबा. अकार, जुहाव । इह द्वित्वम् सर्वेषाम, इन्स्वन्तु बिभः, "भृक्षामित्" (पा०स०७-४-७६) इति श्लौ विधानात् ।
का चानुप्रयुज्यते लिटि (पा०सू०३-१-४०)॥ आमः पश्चात लिड परः कृम प्रयुज्यते । कृषिति प्रत्याहारः "कभ्वस्ति' (पा०स०५-9५०) इत्यतः "को द्वितीय" (पासू०५-४-५८) इति अकारेण । क्षेत्र कभ्वस्तयो प्राहाः।
अत्रच प्रमाणम्-"आम्प्रत्ययवकृमोऽनुप्रयोगस्य" (पासु०१३-६३) इति सूत्रे कृग्रहणम् । अनुप्रयोगसामर्थ्यावस्ते भावो न । अन्यथा हि "भ्वनुप्रयुज्यते” इत्येव ब्रूयात् । याचयांचकार । वाच. पाम्बभूव । याचयामास । इहानुप्रयुक्तस्यास्ते वकर्मणोस्त । तत्र एशि इटि च रूपे विप्रतिपद्यन्ते । तथाहि-उभयत्रापि "ह पति" (Te स०७-४-५२) इति हादेशे कृते 'ईक्षामाहे' इति केचित् । तासिसा. हनादिव्येव हत्वमित्यन्ये । तत्साहचर्यादेव सार्बधातुक एवं पति हत्वम् । तेनोभयत्रापि 'ईक्षामासे' इति रूपमित्यपरे। ___ स्यादेतत्, आमन्तमेतदनभिव्यकपदार्थकं, नह्यस्मात् कारकवि. शेषः सत्याविशेषो वाऽवगम्यसे । तम विशेषसमर्पणाय न्यायत पला. नुप्रयोगलाभात्किमनेन सूत्रेणेति चेत् ।
भत्रोच्यते-क्रियामावविवक्षायां कारकतत्सययोश्चापिक्स पाकप्रेरणा आतेत्यादिप्रयोगास्तावत्सर्वसम्मताः। तत्र तथैव पाया. मइत्येतावन्मात्रप्रयोगे प्रसक्ते तं वारयितुमिदम् । किश्वास्तिभवत्यो. रिव विद्यतरपि प्रयोगे न्यायता प्रसके तमपि वारयितुमेतत् । किश निवृत्तप्रेषणाद्धातोः प्राकृतेऽर्थे णिचि सामान्यवाचकानुप्रयोगार्थ सा. सेतत् । अपिच पश्चादेव प्रयोगो यथा स्यात् न तु पूर्वमिति । तेन
| SR No. | 023084 |
| Book Title | Shabda Kaustubh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhattoji Dikshit |
| Publisher | Choukhambha Sanskrit Series |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 510 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 32 MB |