Page Text
________________
विधिशेषप्रकरणे गतिसज्ञाप्रकरणम् । १४५ अभवद्युगमद्विलोलोजिव्हायुगलीटोभयस्टवभागमाविः । इति च ? निरङ्कुशाः कवय इति हरदत्तः । वस्तुतस्तु नेह दोषले. शमपि पश्यामः । तथाहि, गतित्वाद्धातोः प्राक् प्रयोगः प्राप्नोतीति त्व. दायर्वपक्षसर्वस्वम् । तच भाग्यवार्तिकयोरेव निराकृतप्रायम् । "ते प्राग्धातोः" (अष्टा सू०१-४-८०) इति सूत्रं हि द्वेधा व्याख्यातं-प्रयोगनियमार्थ संज्ञानियमार्थ चेति । तत्रान्त्यपक्षे प्राक् चाप्राक् च प्रयोकन्याः, प्राक्तु प्रयुज्यमानाः संज्ञां लभन्ते इति स्थितम् । इममेव च पक्षमाश्रित्य "अनुकरणं च" (अष्टा सू०१-४-६२) इति सुत्रे ऽनितिप. रमिति प्रत्याख्यातम् । एवमेव "छन्दसि परेऽपि' (अष्टा सु०१-४-८१) "व्यवहिताश्च" (अष्टा सू०१-४-८६) इति सूत्रद्वयमपि प्रत्याख्यातम् । अत एव "ते प्राग्" (अष्टा०स०१-४-८०) इति सूत्रे 'सुकटं कराणि वीणानि' इति भाष्यं "कर्तृकर्मणोश्च भूकृो' (अष्टा सु०३.३.१२७) इति सूत्रे 'स्वायम्भवम्' इति भाग्यवृत्तिग्रन्थौ, व्यर्थयोः किम् ? स्वास्येन भूयत इति वृत्तिग्रन्थश्च सङ्गच्छते । एतेन वृत्तेः प्रामादिकतां वदन् 'पा. व्येन सुभूयते' इति पाठः कर्तव्य इति शिक्षयन् हरदत्तोऽप्यपास्त: “प. क्षान्तरैरपि परिहारा भवन्ति" इति न्यायेन संशानियमपक्षे सर्वस्य सा. मञ्जस्यात् । एतेन
पुरोरामस्य जुहवाञ्चकार ज्वलने वपुः । इति भट्टिः। "तस्य स्थित्वा कथमपि पुरः' इति कालिदासश्च स. मर्थितः। न च "पुरोऽव्ययम्' (अष्टा०सू०-१-४-६७) इत्यस्य कृऊमात्रवि. षयत्वमिति भ्रमितव्यम् , कृओऽनधिकारात् 'तुरासाहं पुरोधाय' इत्या. दिप्रयोगाच्चेति दिक् ।
जरी ऊरी उररी एते त्रयोङ्गीकारे विस्तारे च । विताली भूसी पतो विस्तारे । शकला संसकला ध्वंसकला भंसकला पते चत्वारो हिंसा याम । शकला कृतेत्यादि । हिंसित्वेत्यर्थः । गुलुगुधा पोडार्थे । गुः लुगुधाकृत्य । पाडयित्वेत्यर्थः । सजूः सहार्थे । फलफली चिक्ली आपली एते विकारे । अलोष्टी केवली सेवाली शेवाली वर्षाली मसमसा भस्मसा एते हिंसायाम् । वषट् वौषट् स्वाहा स्व. धा पापी करुणाविलागे । पापीकृत्य । करुणं विलप्येत्यर्थः । प्रादुः प्राकट्ये । श्रत् शीघ्रार्थे । श्रत्कृत्य | आविः प्राकट्ये । आविष्कृत्य । गणरत्ने त्वन्येऽपि सङ्ग्रहीताः । तथाहि, पापाली सङ्कला केवासी एते हिंसायाम् । वार्दाली यादीली आलम्बी एते प्राकाश्ये हिंसायां च । इत्यूर्यादयः। शब्द. द्वितीय. 10. -
| SR No. | 023084 |
| Book Title | Shabda Kaustubh Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhattoji Dikshit |
| Publisher | Choukhambha Sanskrit Series |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 510 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 32 MB |