________________
સંવાદ પંચક
નહીં. ઘણા મનુષ્યો એવા પ્રસંગેથી પાછા જૂના ચીલે ચડી જાય છે. પરંતુ જે ભાવના મને આટલે સુધી ચડાવી શકી છે, તે જ ભાવના એ ભયના સ્થાનથી મારું રક્ષણ પણ કરશે, એ મને વિશ્વાસ છે.
ભદ્રાઃ બેટા! મારે એજ વાત પુનઃ પુનઃ કહેવાની રહે છે કે, પૂવની જેમ માતાને વત્સલ હૃદયને આનંદ આપવા અહીં જ સ્થિર રહે. આ આવેગને ચેડાજ કાળમાં લોપ થઈ જશે અને પછી હાલની આ “મનોરથ સૃષ્ટિ” સ્વમના જેવી ક્ષુલ્લક જણાશે.
શાલિભદ્રઃ એ જ વાતથી હું ભયભીત છું, અને તેથી જ હું જેમ બને તેમ પ્રભુનું શરણું વહેલું ગ્રહવા તત્પર બન જાઉં છું. જે આ પ્રસંગ-આ ધક્કો હૃદયમાં તાજે જ રાખી સમાહિત વૃત્તિથી સંસાર કે જંગલમાં એક સરખી રીતે રહેવા સમર્થ હોત તો આપના વત્સલ હૃદયને હું અત્યારે રોવરાવવાની નિષ્ફરતા કરત જ નહિ. પણ, માછ! એવા સામર્થ્યની ખાતરીને અભાવ હેવાથી કહું છું કે આપ જે મને મળેલા પ્રસંગમાંથી ફળ લેવાની મનાઈ કરશો તે મારો અધઃપાત ક્યાં અટકશે તે હું કલ્પી શકતા નથી. અત્યારે જે ભગલાલસાની નિવૃત્તિ હું અનુભવું છું તે મંગળ પ્રસંગ ભાવિમાં મળશે કે નહિ તે શું કરી શકાશે ? વળી વર્તમાનમાંથી જે મનુષ્ય સાર નિચાવી શકતો નથી તે ભાવિ. માંથી શું નિચાવી શકવાને હતો ? ભાવિમાં કરીશ–અથવા પ્રસંગ આવ્યું ત્યાગી શકીશ, એ પ્રકારને “વાયદો' જ મનુષ્યને ડુબાવે છે, અને જ્યારે તે એમ માનતા હોય છે ત્યારે તે વધારે ને વધારે બળહીન બનતે જતો હોય છે. માજી! ભેગની તૃપ્તિ કદી બની શકી છે? આત્મા એ લાલસાથી કોઈ; અપૂર્વ ક્ષણે જ નિવૃત્ત થઈ શકે છે, અને એને લાભ તુરત જ જે તે નથી લેતા
