Hemprabha Vyakaranam

SR No.: 022988
Original Sutra Author: N/A
Author: Vijaynemsuri
Publisher: Unknown
Total Pages: 540
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 236

हेमप्रभा
| १२० |
निपात्यन्ते । भिदेर्लश्च । भिल्लः अन्त्यजातिः । अच्छपूर्वात् भलेः । अच्छभल्छः ऋक्षः । सुपूर्वाद्विदेरलोऽन्तः सोच वृद्धिः । सौदिल्लः कचुकी । आदिग्रहणादल्लपल्ली रल्लादयोऽपि भवन्ति ॥ मृदिकन्दिकुण्डिमण्डिमङ्गिपटि पाटिश किकेट देट कमियमिशलिकलिपलिगुध्व श्चिचश्चिच पिवहिदिहिकु हितसृपिशितुसिकस्यनिद्रमेरलः ॥ ॥ ४६५ ॥ मर्दलः सुरजः । कन्दलः प्ररोहः कुण्डलं कर्णाभरणम् । मण्डलं देशः परिवारश्च । मङ्गलं शुभम पटलं छदिः समूहः आवपनं नेत्ररोगश्च । ण्यन्तात्, पाटलः वर्णः । शकलं भित्तमसारं च । केवलं परिपूर्ण ज्ञानम् असहायं च । देवलः ऋषिः देवत्रातः क्रीडनच । कमलं पद्मम् । णिङि कामको नेत्ररोगः यमलं युग्मम् । शललं शेधाङ्गशकुः । कललं गर्भप्रथमावस्था पललम् भृष्टतिळातसीचूर्णम् । गवल: महिषः धवलः श्वेतः । अञ्चलः वस्त्रान्तः । चञ्चलः अस्थिरः चपलः स एव वहलं सान्द्रम् । देहली द्वाराधः पट्टः । कोहलः भरतपुत्रः । बाहुलकाद्गुणः । तरलः अधीरः हारमध्यमणिश्च, सरलः अकुटिलः वृक्षविशेषथ । पेशल: मनोह्नः तोसलाः जनपदः । कोसलाः जनपदः । अनलः अग्निः । द्रमलं जलम् ॥ नहिलङ्गेर्दीर्घश्व ॥ ४६६ || आभ्यामळः प्रत्ययोऽनयोश्च दीर्घौ भवति । नाहलः म्लेच्छः । लाङ्गलं हलम् ॥ ऋजनेर्गोऽन्तश्च ॥ ४६७ ॥ आभ्यामलः प्रत्ययो गकारश्रान्तो भवति । ऋक् गतौ । अर्गला परिघः । जनैचि प्रादुर्भावे । जङ्गलं निर्जलो देश: ॥ तृपिवपिपिकुशिकुटिवृषिमुसिभ्यःकि ॥ ४६८ || एभ्यः किदल: प्रत्ययो भवति । तृपला लता । तृपलं शुष्कपर्णम् शुष्कतृणं च । उपलः पाषाणः । कुपळः प्रबालः । कुशळ: मेधावी । कुशलम् आरोग्यम् । कुटलः ऋषिः । वृषलः दासजाति: । मुसलम् अवहननम् ॥ कोव ॥ ४६९ ।। कुंछ शब्द इत्यस्मादलः प्रत्ययः स च किद्वा भवति । कुवलं बदरम् । कुवली क्षुद्रबदरी । कवलः ग्रासः ॥ शमेर्थ च वा ॥ ४७० शमूचु उपशम इत्यस्मात् अकः प्रत्ययो मकारस्य च बकारो वा भवति । शबलः
उणादयः प्रक०
। १२० ।