________________
આરાધનાને માગ પ્રવેશ પામી હેય તે ના ન કહી શકાય. પણ તેના માટે જવાબદાર અશ્રદ્ધાનું વાતાવરણ ફેલાવનારાઓ છે, નહિ કે ધર્મક્રિયાઓ, તેના આચરનારાઓ કે ઉપદેશકે.
ધર્મને આચરનારાઓમાં દાંભિક્તા પ્રવેશ પામે, એ ઘણી જ અનિષ્ટ બાબત છે. કેટલીક વખત દાંભિકપણે ધર્મને આચરનારાઓ કરતાં નહિ આચરનારાઓ સારા, એમ કહેવાનું મન થઈ જાય છે. કારણ કે દાંભિકપણે ધર્મને આચરનારા સ્વયં કઈ લાભ પામતા નથી અને બીજાઓને ધર્મ પ્રત્યે અનાદર-બુદ્ધિવાળા બનાવે છે, જેના પરિણામે શાસનની હીલણા થાય છે, શાસનની હીલણા કરનાર અને કરાવનાર ઘણું નીચ પાપકર્મ બાંધે છે જેના પરિણામે આત્માનું ભવભ્રમણ ખૂબ જ વધી જાય છે એ દષ્ટિએ ધર્મમાં દાંકિતા. પ્રવેશ ન પામી જાય, તેની પૂરતી કાળજી રાખવાની આવશ્યક્તા છે.
પરંતુ એ દાંભિકતા શાથી પેદા થાય છે, એ સમજવા જેવું છે. અશ્રદ્ધા એ દાંભિક્તાને પેદા કરવાનું બીજ છે. જે ધર્મક્રિયા પોતે કરે છે. તેના ફળ પ્રત્યે શ્રદ્ધાનો અભાવ, એ જ દાંભિકતાની જનેતા છે. ફળની શ્રદ્ધા નહિ હોવા છતાં એ ધર્મક્રિયાને આચરે છે, એનું કારણ ધર્મની મહત્તા છે.
ધર્મ એક એવી ચીજ છે કે, તે સર્વ ક્ષેત્ર અને સર્વ કાળમાં બીજી બધી વસ્તુઓ કરતાં કીમતી જ રહેવાની છે. એ કારણે ધર્મ નહિ આચરનારા પણ-અમે અધમી છીએ” એમ કહેવડાવવા તૈયાર નથી. એ પણ પિતે ધમી હોવાને જ દા કરે છે. અર્થાત્ ધર્મને આશ્રય સર્વને પ્રિય છે, એ જ એમ બતાવે છે કે, ધર્મને માનનાર કે નહિ માનનાર, સહુ કેઈ ધર્મની કિંમત બીજી બધી વસ્તુઓ કરતાં અધિક આંકે જ છે અને એથી ધર્મના આશ્રયે જનારા બીજાઓ કરતાં શ્રેષ્ઠ મનાય જ છે.
એ કારણે ધર્મક્રિયાઓના ફળ પ્રત્યે લેશ માત્ર શ્રદ્ધા નહિ ધરાવનાર વર્ગ પણ ઘણી વખત ધર્મક્રિયાઓને આચરે છે અને એ દ્વારા જગતમાં પિતે પૂજનીય છે એમ મનાવવા પ્રયત્ન કરે છે, પરંતુ એનું એ આચરણ કેવળ ગરૂપ હોવાથી, લોકે જ્યારે તેના એ.
