________________
આરાધનાને મામ | શુભ અગર અશુભ અધ્યવસાયની પ્રાપ્તિ, એ મોટે ભાગે બાહ્ય. ક્રિયા ઉપર આધાર રાખે છે. એ કારણે બાહ્ય શુભ અગર અશુભ કિયાને પણ પુણ્ય અગર પાપબંધનું કારણ માનેલ છે. કવચિત એ નિયમને અપવાદ પણ હોય છે, પરંતુ એ અપવાદ સમજવા માટે હેય. છે, આચરવા માટે નહિ.
તેથી એકંદરે એમ કહી શકીએ કે, “શુભ આચાર, શુભ. વિચાર અને શુભ ઉચ્ચાર એ પુણ્યબંધનાં કારણે છે અને અશુભ આચાર, અશુભ વિચાર અને અશુભ ઉચ્ચાર એ પાપબંધનાં કારણે છે.
પુણ્યથી સુખ પ્રાપ્ત થાય છે અને પાપથી દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે. આચાર, વિચાર અને ઉચ્ચારની શુભાશુભતા મોટે ભાગે પરની પીડા અને અપીડા ઉપર આધાર રાખે છે.
હિંસા એ પાપ છે, કારણ કે તે પરને પીડા પોંચાડે છે. અહિંસા. એ પુણ્ય છે, કારણ કે તે પરની પીડાથી નિવૃત્તિરૂપ છે. અસત્ય એ પાપ છે, કારણ કે તે સાક્ષાત્ યા પરંપરાઓ પરની પીડામાં નિમિત્ત છે. સત્ય એ પુણ્ય છે, કારણ કે તેનાથી પરની પીડાને અસંભવ છે. એ જ રીતે ચેરી, પસ્ટારાગમન આદિ પાપ છે અને એનાથી વિપરીત ક્રિયાઓ પુણ્ય છે. એને હેતુ માત્ર પરની પીડાથી નિવૃત્તિ યા પરની પીડામાં પ્રવૃત્તિ છે.
અભક્ષ્ય–ભક્ષણ અને હિંસક વ્યાપાર આદિ પણ પરની પીડામાં પ્રબળ નિમિત્ત છે, તેથી તેનું ફળ શુભ કદી પણ હોઈ શકે નહિ. અને તેથી જ એ પ્રકારની અશુભ પ્રવૃત્તિઓથી વિરામ પામવું એ પિતાને સ્વાધીન હતું, છતાં વિરામ ન કર્યો તે તેનું તીવ્ર અશુભ ફળ પણ તેને આચરનારાઓના લલાટે લખાએલું જ છે.
શુભ યા અશુભ કર્મના બંધને એગ્ય ક્રિયા કર્યા પછી, તેના. ફળમાંથી છટકી જવું એ દેવેન્દ્રો માટે પણ શક્ય નથી.
