________________
મિથ્યાત્વ
મેહની મુસ્ક:
અલ્પાશે પણ રાગ, દ્વેષ અને મોહને જીતનાર જે જિન કથનને લાયક છે, તે પ્રથમના ત્રણ ગુણસ્થાનકેએ રહેલા આત્માએ પણ ઓછા-વધતા પ્રમાણમાં રાગ-દ્વેષ અને મેહની મંદતાવાળા દેખવામાં આવે છે, તે તેમને પણ જિન કેમ ન કહેવા ?
આ શંકાનું સમાધાન એ છે કે, પ્રથમ ત્રણ ગુણસ્થાનકમાં રાગ, દ્વેષ અને મેહની મંદતા હોવા છતાં પણ, તે ત્રણ ગુણસ્થાનકવર્તી આત્માએ મિથ્યાત્વ મેહનીય કર્મની પ્રકૃતિથી યુક્ત છે.
અહીં જિન અને અજિન કથનનું કોઈ મુખ્ય કારણ હૈય તે તે મિથ્યાત્વને અભાવ અને સદ્ભાવ (વિદ્યમાનતા) માત્ર છે. મિથ્યાત્વના સર્ભાવમાં રાગ, દ્વેષ અને મોહની ગમે તેટલી મંદતા પણ આત્માને ચેથા ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ કરાવી શકતી નથી અને ચેથા ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ થયા સિવાય આત્મા જિન નામના કથનને લાયક બની શક્યું નથી.
રાગ, દ્વેષ અને મહિને અભાવ જ જે અનંતજ્ઞાન માટે કાણુ છે, તે પછી પ્રથમનાં ત્રણ ગુણસ્થાનકમાં થનારી તેની મંદતા જિનપદની પ્રાપ્તિમાં સહાયક શા માટે ન માનવી ? ” એ શંકા પણ અહીં ઉત્પન્ન થાય તેમ છે. પરંતુ મિથ્યાત્વની હાજરીમાં થનારી રાગ, દ્વેષ કે મેહની મંદતા એ ક્ષણિક મંદતા છે.
મિચ્છાદષ્ટિ આત્માને રાગભાવ (રાગને અભાવ) દ્વેષમાંથી જન્મેલે હોય છે અને શ્રેષાભાવ (બ્રેષને અભાવ) રાગમાંથી જન્મેલ હોય છે.
એ રીતે મિથ્યાષ્ટિ આત્મા મોહરહિત જણાતે હોય, તે પણ તે વખતે રાગ યા દ્વેષને વશવર્તી નથી એમ સમજવાનું નથી. કેઈ વખતે તે આત્મા રાગ, દ્વેષ અને મેહથી રહિત જે જણાતી હોય, તે પણ તેની તે દશા એક પ્રકારની મેહની જ પ્રબળ મુચ્છસ્વરૂપ હોય છે. આ. ૩
