________________
૧૧૮
આરાધનાને માગ આ ઈચ્છા પણ પાત્રભેદે તીવ્ર-મંદાદિ અનેક પ્રકારની હોય છે, તેને છેવટને પ્રકાર તે જ જન્મમાં પૂર્ણ નિર્વાણેચ્છાને છે. " જ્યારથી શ્રી તીર્થકર ભગવંતે અગ્લાનપણે ધર્મોપદેશ આપવા માંડે છે, જગતના જીવને આરાધનામય જીવનની સર્વાંગસુંદરતા પીરસવા માંડે છે, ત્યારથી નિર્વાણની ઈચ્છાને પૂર્ણ કરવા માટેની સાધના–સામગ્રી ઉત્પન્ન થતી જાય છે.
જે સામાયિક ધર્મનું શ્રી તીર્થકર ભગવંતે એ વ્યક્તિગત આચરણ કર્યું હતું, તે સામાયિક ધર્મ હવે તીર્થનું અંગ બની જાય છે. તેને અર્થથી ઉપદેશનારા શ્રી તીર્થકર ભગવંતે, સૂત્રથી રચનારા શ્રી ગણધર ભગવંતે, તેનું અનુષ્ઠાન કરનાર ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ, તેની પ્રતિજ્ઞા લેવા માટેનું “કરેમિ ભંતે સૂત્ર તથા તેની વિશિષ્ટ સમજણ આપનાર અન્ય સઘળાં શાસ્ત્રો મળીને એક તીર્થ બને છે. તે તીર્થને શ્રી તીર્થકર ભગવંતે પણ નમસ્કાર કરે છે, કારણ કે તેમને તીર્થકરપદે પહોંચાડવામાં તેને અસાધારણ હિસ્સો હોય છે.
સામાયિકની ક્રિયા :
સામાયિક ધર્મની આરાધનાના અર્થ માટે આત્મા એટલે શું ? દ્રવ્યથી તે કેવો છે? ક્ષેત્રથી તે કેવો હોય ? કાળથી કેટલો છે? ભાવથી તેનામાં જ્ઞાન કેટલું છે? બળ, વીર્ય અને પરાક્રમ કેટલું છે? તે સ્થિર છે કે અસ્થિર ? ધ્રુવ છે કે અધુવ? સંગાથી, લક્ષણથી, પ્રજનથી તેનું સ્વરૂપ કેવું છે? એ વગેરે વિષયોને વિચાર આવશ્યક બની જાય છે.
દેહ-દેહી સ્વરૂપ :
આત્માને સમજવા માટે પહેલાં શરીરને સમજવું પડશે. કારણ કે મોટા ભાગના જીવને પિતાના શરીરમાં જ “આત્માપણું”ની બુદ્ધિ
