________________
શ્રી જૈન ધર્મના તત્વને ટુંકસાર. તે મૃત કલેવરની અંતિમ ક્રિયા કરવાનું કારણ સંભવેજ નહીં. પંચભૂતના બનેલા પુતળામાં કોઈ જાતની રસાયણિક પ્રયોગથી જે ચૈતન્ય શક્તિ ઉત્પન્ન થતી હોય તે કેઈનું મરણ સંભવે જ નહીં, તેમજ આત્મસત્તા ગયા પછી પડી રહેલા પુગળીક શરીરની કોઈ ઈદ્રિ પોતાના વિષયને જાણ શક્તી નથી માટે સિદ્ધ થાય છે કે જ્ઞાનધિકાર જીવન જ છે. જીવંત પ્રાણીમાં કોઈ જાતનો રસાયણિક સંયેગ નથી પણ જીવ એ એક વ્યક્તિ છે જેનો સ્વભાવ ચેતના લક્ષણ યુક્ત છે, સ્વભાવે અદશ્ય છે તથાપિ જ્ઞાતા છે તે જ્ઞાન અનંતર છે. અને એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે જે દશ્ય સ્વરૂપ દેખાય છે તે પુગલિક જડ અચેતન છે. જ્ઞાન ગુણ જેમાં છે તેજ ચેતન છે. જ્ઞાન ગુણ જે દેહ ન હોતતો દુબળ દેહમાં જ્ઞાન બુદ્ધિ જોવામાં આવે છે ને સ્થવ શરિરવાળા અ૫ જ્ઞાનવાળા હોય છે એમ થવું ન જોઈએ. ઘટપટાદિ જાણનાર સુખદુઃખને વેદનાર ચૈતન્યમય આત્મા જ છે.
દશ પ્રાણ સુધી જે યથાયોગ્ય ધારણ કરી શકે તેને જીવ કહીએ તે જીવ જ્ઞાન ચૈતન્ય લક્ષણ યુક્ત છે. મિથ્યાત્યાદિક હેતુએ કરી મલીન સ્વરૂપ થકે વેદની યાદી કર્મોને કર્તા છે તથા તેનાં ફળ શાતા અશાતાદિને ભક્તા છે. કર્મવિપાકના ઉદય અનુસારે નરકાદિમાં જનાર, અને સમ્યક દન, જ્ઞાન, ચારિત્ર રનયના અભ્યાસની બાધ્યતાના
