________________
શ્રદ્ધા
૧૦૧ વાથી અગર ઔષદ્યાદિ વડે શમન થવાથી જ રેગના અસ્તિત્વ વિષે ખાત્રી થાય છે. તેમ સ્વર્ગ–મેક્ષાદિ પક્ષ, પદાર્થો તેના જ્ઞાતા મહાપુરૂષના વચન વડે જ જાણી શકાય. અહીં રહ્યા લંકા દેખાય નહિ, તેમ સ્વર્ગ–મેક્ષ પણ દેખાય નહિં. પરન્તુ તેટલા માત્રથી તેના અસ્તિત્વ વિષે શંકા થાય નહિ.
પ્રશ્ન- મનુષ્યને વાણી સ્વાતંત્ર્ય હોવું જોઈએ કે નહિ ?
ઉત્તર૦ હોવું જોઈએ. પરન્તુ તે પહેલાં વાણુ સ્થાતિચ્ચની મર્યાદા પણ સમજવી જોઈએ. રસ્તે ચાલતી બરીને વહુ કહેવાના વાણી સ્વાતંત્ર્યને કઈ પણ સભ્ય સમ્રાજ ચલાવી શકે નહિ. વાણુસ્વાતંત્ર્યનો એ અર્થ ન જ થાય કેમનમાં આવે તેવો અસંબદ્ધ કે અસભ્ય વાકયપ્રલાપ કરે! જે બીના સત્ય હોય અને જે બોલવાથી પરિણામ સારું આવે તેમ હોય, તે બોલવાની છૂટ પ્રત્યેક માણસને હાવી જોઈએ. અને એનું જ નામ સાચું વાણુસ્વાતંત્ર્ય છે. વાણીસ્વાતંત્ર્ય એટલે સંયમવાળી વાણું અથવા ખૂબ વિચાર મન્થનના અંતે સાચી લાગતી વસ્તુને ભવિષ્યના લાભ માટે નિર્ભયપણે કહેવી તે. એવા વાણુસ્વાતંત્ર્યને સૌ કઈ ઈચ્છ, કારણકે–તેમાં વિવેક છે.
પ્રશ્નજ્ઞાન થયા વિના ક્રિયાનું પાલન હિત કરે ?
ઉત્તર અવશ્ય કરે. કિયા બે રીતે થાય છે -જ્ઞાનથી પણ થાય છે અને શ્રદ્ધાથી પણ થાય છે. બાળકમાં સમજશકિત ન આવે ત્યાં સુધી એની પાસે ખાવાપીવાની ક્રિયા કરાવવામાં આવે છે જ અને તે જ એ જીવી શકે છે. જ્ઞાન હે કે ન હે પણ ક્રિયા કરી, એટલે ફળ મળવાનું જ.
