________________
સિદ્ધાંતસાર
૪૩ કેટલાક કહે છે કે “આત્માને અનાદિ કાલથી કર્મો વળગેલાં છે, તે સર્વથા કેમ છૂટી શકે? ” પણ આત્માની શક્તિ અનંત છે. તે શક્તિ ફોરવવાથી ગમે તેવાં કઠિન કર્મોની જંજીર તૂટી જાય છે અને આત્મા તેની પકડમાંથી સદાને માટે મુક્ત થઈ શકે છે. જે આવી સ્થિતિ વિદ્યમાન ન હોય તો મુક્તિ, મેક્ષ, નિર્વાણ, નિઃશ્રેયસ કે પરમપદ કલ્પિત જ ઠરે અને તેને માટે કેઈ સુજ્ઞ વ્યક્તિ પ્રયત્ન ન જ કરે. જે આત્મા કર્મથી સર્વથા મુક્ત થવાનો નથી, તો તે માટે પ્રયત્ન શા માટે કરે? પરંતુ આવી સ્થિતિ વિદ્યમાન છે અને તેથી જ આજ સુધીમાં અનેક આત્માઓએ તે માટે પ્રચંડ પ્રયત્ન-પુરુષાર્થ કરી મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરેલી છે.
મેક્ષ * જ્યારે આત્મા સકલ કર્મમાંથી મુકત થાય છે અને વર્તમાન દેહ છોડે છે, ત્યારે સીધી ઊર્ધ્વગતિ કરે છે અને લેકના અગ્રભાગ પર આવેલી સિદ્ધશિલામાં પહોંચી ત્યાં સ્થિર થાય છે. તેની ઉપર લોકાકાશ આવેલું છે, ત્યાં જીવ કે પુગલ કોઈની ગતિ–સ્થિતિ સંભવતી નથી, અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તે ગતિ થવા માટે ધર્માસ્તિકાયના માધ્યમની જરૂર રહે છે અને એ દ્રવ્ય ત્યાં વિદ્યમાન નથી, એટલે મુકત થયેલે જીવ સિદ્ધશિલાના અગ્રભાગે જ અટકે છે અને સદા ત્યાં જ રહી અનંત સુખને અનુભવ કરે છે. "
