________________
૪૨:
હોંકારકલ્પતરું આત્માનું કલ્યાણ કરી શકતા નથી. વળી અનીતિ, અધર્મ તથા વિવિધ પ્રકારના જુલ્મની જડ આ વિચાર સરણીને જ આભારી છે.
કેટલાક કહે છે કે “આત્મા છે ખરો, પણ તે ક્ષણિક છે, એટલે કે દરેક ક્ષણે ન ઉત્પન્ન થાય છે. આ વિચાર પણ પ્રથમના જેટલે જ કુત્સિત છે, ખરાબ છે, ખોટો છે; કારણ કે આત્મા ક્ષણિક હોય તો તેણે કરેલાં સારા-ખોટાં કામને બદલે તેને ભગવ પડે નહિ, એ તે બીજે જ ભગવે. તે એણે બેટાં કામોને ત્યાગ તથા સારાં કામની પ્રવૃત્તિ કરવી શા માટે? અથવા તો ધર્મની કડાકૂટમાં પડવું જ શા માટે?
જેઓ આત્માને માનવા છતાં અને તેનું નિત્યત્વ સ્વીકારવા છતાં તેને પુણ્ય-પાપને કર્તા કે ભોક્તા માનતા નથી, તેનું અંતિમ પરિણામ પણ અનિષ્ટ જ આવે છે. જે આત્માને પુણ્ય–પાપને બંધ થતો ન હોય કે તેનું ફળ ભોગવવું પડતું ન હોય તો કર્તવ્યધર્મની વિચારણું કરવાની જરૂર શી? પછી તો ગમે તેવાં કામ કરો, પણ આત્મા અસંગ હોવાથી તેને કોઈ પ્રકારના કર્મબંધ થવાને નહિ અને તેનું ફળ ભોગવવાનો વારો આવવાને નહિ. તાત્પર્ય કે આ વિચારસરણી પણ આત્માને ન માનવા જેટલી જ ભયંકર છે અને તે અધ્યાત્મવાદ પર ભયંકર કુઠારાઘાત કરનારી છે. આ
-
'
