________________
હોંકારક૯પતરુ
આ વિશ્વ (Universe) અસંખ્ય કટાકોટી જન લાંબુ-પહેલું છે અને તે આકાશના એક ભાગમાં રહેલું છે. જૈન શાસકારોએ તેને “ક”ની સંજ્ઞા આપેલી છે. લોકની બહાર માત્ર આકાશ વ્યાપેલું છે, તેને “અલોક સમજવાને છે.
આ લોકમાં અનેક વસ્તુઓ ઉત્પન્ન થતી અને નાશ પામતી દેખાય છે, તે દ્રવ્યોના પર્યાય (Modification)માં થતા ફેરફારોને આભારી છે. પરંતુ તેમાં કોઈ દ્રવ્ય નવું ઉત્પન્ન થતું નથી કે મૂળ દ્રવ્ય નાશ પામતું નથી. દ્રવ્યું તે કાયમ છનાં છ જ રહે છે અને તેમનું પ્રમાણ પણ પ્રથમ જેટલું જ રહે છે, તેથી આ વિશ્વની શાવતતા જળવાઈ રહે છે.
કેટલાક કહે છે કે આ દુનિયા અમુક હજાર વર્ષ પહેલાં–અમુક લાખ વર્ષ પહેલાં ઉત્પન્ન થઈ અને તેમાં ક્રમે ક્રમે જીવન આવ્યું, પણ આ કથન બુદ્ધિગમ્ય થઈ શકે એવું નથી. જે આ દુનિયા અમુક હજાર કે લાખ વર્ષ પહેલાં બની છે તે શા માટે બની? અને તેની પહેલાં શું હતું? તે એ વખતે જ કેમ બની અને તેની પહેલાં કેમ ન બની? વળી જડમાંથી ચૈતન્યની ઉત્પત્તિ થઈ એમ માનવું એ સરાસર ભ્રમ છે. જડમાંથી ચૈતન્યની ઉત્પત્તિ કદી પણ થઈ શકે જ નહિ. છતાં કોઈ વૈજ્ઞાનિક એ પ્રગ કરી બતાવવા તૈયાર હોય, તો તે જેવા અમે તૈયાર છીએ. હજી સુધી તે તેમાં કેઈ સફળ થયું નથી.
