________________
હીં કારકલ્પ
૧૮૧. (૨) ઈષ્ટવિયેગ આર્તધ્યાન-કઈ પણ ઈષ્ટ કે મનને અનુકૂલ વસ્તુ ચાલી જતાં તેની પુનઃપ્રાપ્તિ માટે સતત ચિંતન કરવું કે તેના વિયોગના વિચારથી સતત ગુરવું, તે ઈષ્ટવિયોગ આતધ્યાન છે. પત્ની, પુત્ર, પુત્રી કે કોઈ સ્નેહીજનનું મરણ થતાં મનમાં જે દુઃખમય વિચાર આવે છે, તે આ પ્રકારનું ઈટવિયેગ આર્તધ્યાન છે. અથવા તો ધન, સંપત્તિ, અધિકાર આદિ ચાલ્યા જતાં મનમાં જે વિષાદપૂર્ણ વિચાર આવ્યા કરે છે, તે આ પ્રકારનું ઈષ્ટવિયેગ આર્તધ્યાન છે.
(૩) પ્રતિ કલેવેદના આ ધ્યાન-શારીરિક પીડા, માનસિક પીડા કે કઈ રોગની ઉત્પત્તિ થતાં તેને દૂર કરવાનું સતત ચિંતન કરવું, તે પ્રતિકૂલ વેદના આધ્યાન છે. “હાય, વય, બાપરે, મરી ગયે” વગેરે ઉગારે આ ધ્યાનના પ્રતાપે નીકળે છે.
(૪) ભોગલાલસા આધ્યાન-ભોગની તીવ્ર લાલસાને વશ થઈ અપ્રાપ્ત ભેગોને પ્રાપ્ત કરવાનો દઢ સંકલ્પ કરે અને મનને તેમાં જ જોડાયેલું રાખવું, તે ભગલાલસા આર્તધ્યાન છે. દાખલા તરીકે એક સ્ત્રીને અતિ સુંદર જાણીને તેને મેળવવા માટે અનેક પ્રકારનાં સાહસ કરવા અને તેને લગતી યોજનાઓ ઘડવામાં મનને પરોવાયેલું રાખવું, તે આ પ્રકારનું ભેગલાલસા આdધ્યાન છે.
