________________
૧૮૨ *
હોંકારકલ્પતરુ તાત્પર્ય કે જે મનુષ્ય દુઃખના વિચારમાં સબડી રહ્યો છે અને એક પ્રકારની ભયંકર અતૃતિનો અનુભવ કરી રહ્યો છે, તેનું મન શાંત કે સ્થિર થઈ શકતું નથી. એ તો કડાઈમાં તેલ ઉકળતું હોય, તેની માફક ઉકળી રહ્યું હોય છે, ત્યાં શાંતિ અને સ્થિરતાનો લેશ પણ કે?
રૌદ્રધ્યાનના પણ ચાર પ્રકારો છે?
(૧) હિંસાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન–હિંસા સંબંધી સતત ચિંતન કરવું, તે હિંસાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન. “આજે આને મારું, કાલે આનો નાશ કરું, પેલાની બે ભૂલાવી દઉં.” વગેરે વિચાર આ પ્રકારના રૌદ્રધ્યાનમાંથી જન્મે છે.
(૨) અમૃતાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન–અમૃત એટલે અસત્ય કે જૂઠ, તે સંબંધી સતત ચિંતન કરવું, તે અનુતાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન. સ્વાર્થ સાધવા માટે વિવિધ પ્રકારે જૂઠું બોલવાના જે વિચારો અને તેમાં રાચવાપણું એ અમૃતાનુંબંધી રૌદ્રધ્યાનનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ છે.
(૩) સ્તેયાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન- તેય એટલે અદત્તાદાન કે ચોરી. તે સંબંધી સતત ચિંતન કરવું, તે
સ્તેયાનુંબંધી રૌદ્રધ્યાન. ચોર, લૂંટારા, ડાકુ, ઘરફાડું, ગજવાકાત, ઠગ વગેરેની વિચારધારા આ પ્રકારની હોય છે.
(૪) વિષયસંરક્ષણનુબંધી રૌદ્રધ્યાન–વિષયભેગની સામગ્રીનું રક્ષણ કરવા સતત ચિંતન કરવું, તે વિષયસંરક્ષણાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન. આ મારું મકાન છે,
