________________
'જગતશાહ
હાય, બેય બાજુથી જણેજણ, ઘેડેડાં ભટકાતાં હોય, તલવારે તળિયે પાડતી હૈય, પોતે કટકનું ખળું કરતે, ને “જે અંબે ! જે અંબે ! ના લલકાર લે કટકના મેવડી ભણું વધતે હેય તે એ ધિંગાણું ખેલનારને ખેલવામાં, સાંભળનારને સાંભળવામાં તે જેનારને જેવામાં કઈ રસ પણ પડે.
લડાઈમાંયે, ધિંગાણામાંયે હવે રંડવાણું પેઠું એના અફસોસ માંથી જ રાયલ જામ ઊંચા આવતા ન હતા. કોઈક કાંઈ પૂછે તેય રાયલ જામ કડવા અવાજે કહેતા કેઃ “એ બધું તમે હીરા શેઠને પૂછે; એ વાતે એ વાણિયે જાણે! આ તે કાંઈ રજપૂતની લડાઈ છે?” - વારે વારે ગઢની બહારથી ચાવડાને કટકમાંથી મોટા અવાજના જાણે ગબારા ઊઠીને ગઢમાં આવીને ફાટતા : એ જમ રાયલ ! આમ બાઈડીની જેમ હાથમાં ચૂડી પહેરીને શું બેઠો છે ? મરદાનગીની વાતે તે બહુ બહુ કરતે હતો ! મરદ છે તે પડમાં આવ; નહિતર બયાં પહેર, બલેયાં !”
બે-ત્રણ વાર તે પથ્થર સાથે બંધાઈને બયાંની જેડ પણ ગઢમાં આવીને પડી.
જામ રાયલ બેઠા હતા. હીરે શેઠ ઊભો હતે. વસતીમાંથી સંઘપતિ સોલ શેઠ પણ ખભે કામઠી, ભાથામાં તીર ને ભેટમાં જમા ધારણ કરીને આવી પહોંચ્યા હતા.
એવામાં બયાની એક જડ પથ્થર સાથે બંધાઈને ત્યાં જ આવીને પડી.ને બહારથી “વાહ મરદ ! વાહ રાયેલ જામ! વાહ રાયલ જામ!' ના ઉપાલંભથી ખદબદતા અવાજોના રીડિયારા સંભળાયા.
ધથી ભાન ભૂલેલા જામે પોતાના ભૂમિયાઓને સાદ દઈને એકવાર ગઢમાંથી બહાર નીકળવાની કોશિશ કરી જોઈ. પણ, એની આવી જ કેઈ ઉતાવળી ચાલને માટે ચાવડે તૈયાર હોય એમ,
