________________
ચાવડા સોંઘાર
બચાવ કરવાના ઉપાયા વિચાર્યા.
ગઢના એય દરયાન્ન ખધ થઈ ગયા. દરવાજા ઉપરના કાઠા ઉપર સીસાના ઢગ ખડકાયેલા રહેતા, ચૂલા ભરેલા રહેતા. તે સળગાવી એની માથે સીસાનાં ખડિયાં ગરમ થવા લાગ્યાં. તેલ ખેાળેલી મશાલા બહાર રાખવામાં આવી. ભૂમિયાની કરતી ચાકી ગઢની રાંગ ઉપર બેસી ગઈ.
૮૧
દરવાજા તેડવાને ચાવડા સંઘારનું કટક ગઢના દરવાજા સાથે આકળ્યું. ઉપરથી પડતા ઊકળતા સીસાના ધગધગતા રસ, સળગતા કાકડા વગેરેથી એ પાછું હઠયું. ત્રણ ત્રણ વાર એમણે બારણાં તાડવા મથામણુ કરી, અને ત્રણે વાર એને પાછું પડવું પડયું. સીડીઓ મૂકીને રાંગ ઉપર ચડવાના એકસામટા ચાર-પાંચ ઠેકાણેથી પ્રયાસેા થયા, પણુ વસતીએ સીડીઓને અને સીડી ઉપરના માણસાને ધકેલી નીચે પાડ્યા. ચાવડા સંધારે રાંગની અંદર સળગતી મશાલા ફેંકી કે જેથી અંદર આગ લાગી જાય. એ મશાલાને વસતીએ ઝુઝાવી નાંખી.
તે એમ ને એમ રાત પડી. ગઢની રાંગ ઉપર ઠેકાણે ઠેકાણે મેટાં તાપણુાં કરીને ભૂમિયાએ રાંગની ચોકી કરતા હતા. ગઢ એટલેા ઊંચા હતા ને રાંગ એટલી હૈયારખી હતી કે બચાવ કરનાર ભૂમિયા સાવધ રહે તે એમને નીચેથી આવતાં તીરથી કાંઈ ઇજા ન થાય; ખકે તેઓ ધારે તા ઉપરથી તીર ચલાવીને નીચે નજીકમાં રહેલાને ઇજા કરી શકે.
ચાવડા રાતે ગઢને ઘેરીને પડ્યો; ભૂમિયાએ ગઢની રાંગની જાગતી ચાકી કરતા રાત આખી જાગતા રહ્યા.
આ બધું કારભારું હીરા શેઠના હાથમાં હતું. જામ રાયલ બેઠા બેઠા થે।ભિયા ચાવતા હતા તે જાણે રિસામણે હાય એમ ખેડા હતાઃ ગઢમાં પુરાઈ રહેવું ને પથ્થરની રાંગની ચાકી કરવી એ તે રાંડીરાંડ પણ કરી શકે; એમાં રજપૂતની શાભા શી ? મેાકળું મેદાન
