________________
૧૯૦
જગતશાહ
માલિક થેડા છીએ? કઈ માણસે પિતાના મનમાં પોતાના જ રોજના વહેવાર ને રોજગાર માટે જે ખાસ ગાંઠે બાંધી હૈય, એ છૂટે કેમ? ને એમ ગાંઠે છેડે તે એને રોજગાર પણ કેમ ચાલે ? ને વાણિયાને દીકરો વાણિયાના દીકરાને સોદાગરી શીખવે, પણ પારકે શું કામ શીખવે ? હાથે કરીને હરીફ ઊભો કરે ને પેટ ચોળીને પીડા ઊભી કરે એવો તે કણ હોય ? પણ આપણે એક કામ કર.'
શું ?”
આ આપણે ચોપાટ ને શેતરંજમાં વખત ગાળીએ છીએ એ ખોટું છે. આપણી પાસે આ ચાર ખારવા છે, એમને આપણે મેકળા કર્યા છે ને એમને આપણે ખાવા-પીવા-સૂવામાં હારોહાર રાખીએ છીએ. એની સાથે ભાઈ તરીકે વરતીએ છીએ, એથી એ તે ખુશખુશ થયા છે. પહેલાં તે એમને એમ થયું હશે કે ઊલમાંથી ચૂલમાં પડ્યા ! પણ આપણે તે સંઘાર ના નીકળ્યા, ચાવડાના સાગરીત ના નીકળ્યા; આપણે વાણિયા નીકળ્યા ને એમને ગોલા તરીકે નહિ પણ આપણું માણસ તરીકે રાખીએ છીએ. એટલે એ તે રાજી રાજી છે. એ વહાણવટના જાણકાર છે. એટલે આપણે ચારેએ હવે સોગઠાબાજી મૂકી દેવી ને એમની પાસેથી વહાણવટ શીખી લેવી. પછી એ જાય તો પણ આપણે કોઈની દયા ઉપર જીવવાનું ન રહે.”
“ભલે.”
ચાર ખારવા સાથે ચાર જણ ચેટી જ ગયાં નાખુદ, માલમ, સારંગ ને ખારો.
ફનેસ કેમ જેવાય, કમાન કેમ જેવાય, સઢ કેમ સંકેલાય કે શણગારાય, આખર કેમ ક્યારે ને કેવો થાય, એને બનાવાય કેમ, કુંડીમાંથી પાણી ઉલેચાય કેમ, કૂવાથંભની પારી કેમ જડાય, કેમ ખસેડાય, થંભની ડગ હોય તે કેમ કઢાય, સુકાન કેમ સચવાય, કેમ ફેરવાય, ક્યારે ફેરવાય, આલાદ ક્યાં હોય, એ કેવી હોય, કેમ બંધાય,
