________________
૮૧
ઉપાશ્રયમાં શા માટે રહેવું જોઈએ ? અહીં જ આવીને રહો.” આ પ્રમાણે આચાર્યે કહ્યા છતાં તેની ત્યાં રહેવાની ઇચ્છા થઈ નહીં. તેથી તે ત્યાંથી નીકળી પોતાના ઉપાશ્રયમાં ગયા. પછી તે ગોષ્ઠામાહિલ જુદી જુદી વાતો કહીને ઘણા લોકોને ભરમાવવા લાગ્યા, ત્યાં કોઈએ તેનું વચન અંગીકાર કર્યું નહ.
એક વાર દુર્બલિકાપુષ્પમિત્ર આચાર્ય અર્થપોરસીનાં સમયે સૂત્રના અર્થની વ્યાખ્યા કરવા લાગ્યા, ત્યારે સર્વ સાધુઓ તે સાંભળવા બેઠા, તે વખતે ગોષ્ઠામાહિલને બોલાવ્યા છતાં પણ તે આવ્યા નહીં, અને બોલ્યા કે
તમે જે વાલના ઘડા જેવા હોય તેની પાસે અર્થપોરિસી કરો.” આ પછી એક વખતે સૂરિ વંધ્ય વગેરે સાધુઓને કર્મપ્રવાદ નામના આઠમાં પૂર્વની વ્યાખ્યા સમજાવતા હતા. એક વાર ભણ્યા પછી બુદ્ધિમાન વંધ્ય સાધુ તેની આ પ્રમાણે ચિંતવના કરતા હતા કે–જીવને ત્રણ પ્રકારે કર્મનો બંધ થાય છેબદ્ધ ૧, પૃષ્ટ ૨, અને નિકાચિત ૩. તેમાં સોયનો સમૂહ એકઠો કરીને તેને દોરાથી બાંધીએ, એ રીતે આત્માના પ્રદેશો સાથે કર્મનો બંધ થાય છે, તે બદ્ધ કર્મ કહેવાય ૧. તથા જેમ તે સોયોનો સમૂહ કાટ ચઢવાથી પરસ્પર એકરૂપ થઈ જાય છે તેવી જ રીતે જીવના પ્રદેશો સાથે જે કર્મ એકરૂપ થઈ જાય તે સ્પષ્ટ કર્મ કહેવાય છે. ૨. તથા તે જ સોયોનો સમૂહ અગ્નિમાં તપાવીને ફૂટવાથી જેમ એકરૂપ થઈ જાય છે એવી જ રીતે જીવ પ્રદેશો અને કર્મ એકરૂપ થઈ જાય તે નિકાચિત કહેવાય છે. ૩. જીવ પ્રથમ રાગાદિકના પરિણામથી કર્મનો બંધ કરે છે, પછી તેના ચઢતા પરિણામો વડે તે જ કર્મોને સ્પષ્ટ કરે છે અને પછી અતિ સંક્લિષ્ટ પરિણામથી જ તને નિકાચિત કરે છે. તેમાં જે બદ્ધ કર્મ હોય તે આત્મનિંદા વગેરે કરવાથી નાશ પામે છે, જે કર્મ સ્પષ્ટ હોય તે પ્રાયશ્ચિત્તાદિક ઉપાય વડે નાશ પામે છે અને જે કર્મ નિકાચિત હોય તે પ્રાયે કરીને ભોગવવા વડે જ નાશ પામે છે.” આવી રીતે તે ચિંતવના કરતા હતા. તે સાંભળી તેને ગોષ્ઠામાહિલે કહ્યું કે-“હે વિંધ્ય ! તું કહે છે તે બરાબર નથી. અમે ગુરુ પાસે એવી રીતે સાંભળ્યું નથી. જો તારા કહેવા પ્રમાણે આત્માની સાથે કર્મ બદ્ધ, સ્પષ્ટ અને નિકાચિત થતા હોય તો તે કર્મ ક્ષીરનીરની જેમ આત્મા સાથે મળી જવાથી તેનો વિનાશ થશે નહીં,