________________
૫૮
પુત્રીને જોઈ એટલે તે તેને પરણ્યો. પરંતુ પરણ્યા પછી કોઈ પણ વખત રાજાએ તેણીનો સ્પર્શ કર્યો નહીં, તેમજ તેની સામું જોયું પણ નહીં, અને ઘણી પ્રિયાઓ હોવાથી તેને તે સંભારી પણ નહીં. એકદા ઋતુસ્નાન કરેલી તેણીને જોઈ રાજાએ બીજી રાણીઓને પૂછ્યું કે—‘આ કોણ છે ?” તેઓએ કહ્યું કે—‘‘હે સ્વામી ! તે આપની જ પત્ની છે.” તે સાંભળી રાજા તેણીની સાથે તે રાત્રિએ રહ્યો. તે જ રાત્રિએ તેણીએ ગર્ભ ધારણ કર્યો. બીજે જ દિવસે તેણીએ તે ગર્ભધારણનો વૃત્તાંત પોતાના પિતા મંત્રીને કહ્યો, તેથી રાજાની સાથે થયેલી વાતચીત નિશાની સાથે કહી બતાવી મંત્રીએ પોતાની વહીનાં ચોપડામાં તે ગર્ભ વગેરેની સર્વ હકીકત નિશાની સહિત લખી રાખી.
રાજાને તો ફરીથી તે મંત્રીપુત્રી પાછી સ્મરણમાં જ આવી નહીં. તેથી મંત્રીએ પોતાને ઘેર લઈ જઈને રાખી. ત્યાં તેને ઉત્તમ લક્ષણવાળો પુત્ર થયો. તેનું નામ મંત્રીએ સુરેંદ્રદત્ત પાડ્યું. પછી તે પુત્ર વૃદ્ધિ પામી આઠ વર્ષનો થયો. ત્યારે મંત્રીએ તેને કલાચાર્ય પાસે કલા શીખવા મોકલ્યો. ત્યાં બુદ્ધિમાન તે અનાયાસે કલા શીખવા લાગ્યો. તેમાં કલાચાર્યની કૃપાથી તથા મંત્રીના પ્રયાસથી તે અનુક્રમે સર્વ કલાઓ શીખ્યો. અને ધનુર્વેદની વિદ્યામાં એટલો બધો નિપુણ થયો કે તે રાધાવેધ પણ સહેલાઈથી સાધી શકતો હતો. રાજાના બીજા જે બાવીશ પુત્રો હતા, તેમને કલાચાર્ય ઘણી મહેનતથી શીખવતા હતા, તો પણ ક્રીડામાં જ ચિત્તવાળા તેઓને કોઈ પણ ઉત્કૃષ્ટ કળા પ્રાપ્ત થઈ નહીં. કોઈ વખત ઉપાધ્યાય તેમને શીખવા ધમકી આપે કે મારે તો તેઓ રોતા રોતા પોતાની માતા પાસે જાય એટલે તે માતાઓ પણ ઉપાધ્યાયને ઠપકો આપીને કહે કે—અમારી જેવી રાણીઓને પુત્રો થવા દુર્લભ છે, તેથી અમારા પુત્રોને જેમ સુખ ઉપજે તેમ તમારે ભણાવવા, તેમને કદાપિ મારવા નહીં.’’ તે સાંભળી ઉપાધ્યાયને વિચાર થયો કે—“આ રાજપુત્રોને ભણાવવાથી મને સન્માન તો મળ્યું નહીં, પરંતુ ઉલટો ઠપકો મળ્યો. તેથી આ અવિનીત રાજપુત્રોને ભણાવવાથી કાંઈ પણ ફળ થવાનું નથી.'' એમ વિચારી તેણે તેમની ઉપેક્ષા કરી. તેથી તેઓ નામની જ કળાઓ શીખ્યા.