________________
પ૯ એ અવસરે મથુરાપુરીમાં જિતશત્રુ નામનો રાજા રાજય કરતો હતો. તેને ત્રણ ભુવનની સ્ત્રીઓને રૂપલક્ષ્મીથી જીતે તેવી એક પુત્રી થઈ હતી. તેનું નામ નિવૃત્તિ રાખ્યું હતું. તે સર્વ કળાઓમાં નિપુણ થઈને યુવાવસ્થા પામી. એટલે રાજાએ તેને પૂછ્યું કે-“હે વત્સ ! તને કેવો વર પ્રિય છે ?” તે બોલી કે-“જે ફુટ રીતે રાધાવેધ સાધે તે વર મને પસંદ છે.” તે સાંભળી રાજાએ વિચાર કર્યો કે- “ઇંદ્રપુરના ઇંદ્રદત્ત રાજાના ઘણા કુમારો નિરંતર કલાભ્યાસ કરે છે, તેથી તેઓ રાધાવેધ કરી શકતા હશે.” એમ ધારી પોતાના વૃદ્ધ મંત્રીઓ તથા ચતુરંગ સૈન્ય સહિત તે પુત્રીને ઇંદ્રપુર મોકલી. તેને આવેલી જાણી ઇંદ્રદત્ત રાજો હર્ષ પામી મોટા ઉત્સવપૂર્વક નગરપ્રવેશ કરાવ્યો. પછી રાધાવેધને યોગ્ય મંડપ કરાવી પોતાના પુત્રોને રાધાવેધ સાધવા તૈયાર કર્યા. તે સર્વેએ અનુક્રમે ઊભા થઈ અનેક બાણો મૂક્યાં, પરંતુ બાવીશમાંથી કોઈ પણ રાધાવેધ સાધી શક્યો નહીં. તે જોઈ ઇંદ્રદત્ત રાજા ઘણો ખેદ પામ્યો, ત્યારે મંત્રીએ કહ્યું કે- “હે દેવ ! શા માટે ખેદ કરો છો ? હજુ મારી પુત્રીથી ઉત્પન્ન થયેલો આપનો એક પુત્ર બાકી છે, તે અવશ્ય રાધાવેધ સાધશે.” રાજાએ કહ્યું- “હે મંત્રી ! તે પુત્ર વિષે મને કાંઈપણ સાંભરતું નથી.” તે સાંભળી મંત્રીએ રાજા પાસે તે દિવસે લખેલી વહીની ચોપડી મૂકી, તે વાંચી રાજાને સર્વ વૃત્તાંત સ્મરણમાં આવ્યો. પછી તેણે પૂછ્યું કે- “હે મંત્રી ! તે મારો પુત્ર ક્યાં છે?” ત્યારે મંત્રીએ તેને રાજા પાસે બોલાવયો. તે રાજાને પ્રણામ કરી નમ્રતાથી ઊભો રહ્યો. તેને આલિંગન કરી રાજાએ કહ્યું કે-“હે વત્સ ! હે મહાબુદ્ધિશાળી ! આ મારા બીજા પુત્રોમાંથી કોઈએ રાધાવેધ સાધ્યો નથી, તેને તું સાધીને આ કન્યા સહિત રાજયને પણ ગ્રહણ કર.” તે સાંભળી ““જેવી પૂજ્યની આજ્ઞા” એમ કહી તે સ્તંભની પાસે ગયો. પછી ધનુષ લઈ તેના પર બાણ ચડાવી, હાથની મુઠી ઊંચી અને દૃષ્ટિ નીચી રાખી યોગીની જેમ સ્થિર ચિત્તે ઊભો રહ્યો. તે વખતે નિવૃત્તિકન્યાએ તેનું સ્વરૂપ જોઈ વિચાર કર્યો કે- “જો આ કુમાર રાધાવેધ કરે તો હું કૃતાર્થ થાઉં.” તથા સર્વ રાજકુમારો વિચારવા લાગ્યા કે–“આ રાધાવેધ ન કરી શકે તો ઠીક.” એમ ધારી તેના ચિત્તનો વ્યાક્ષેપ કરવા માટે કોલાહલ કરવા લાગ્યા. તો પણ એક ચિત્તવાળા તેણે