________________
૫૭
જો તું મને ઓળખતો હો તો કહે.'' ત્યારે તે બોલ્યો કે–‘‘દેવ ! બીજી રીતે હું આપને જાણતો નથી.' ત્યારે રાજાએ દેવદત્તાને બોલાવી તેને દેખાડી. તે જોઈ અચળ અત્યંત આકુળ વ્યાકુળ થઈ ગયો, અને લજ્જાથી તેણે પોતાનું મુખ નીચું કર્યું. ત્યારે દેવદત્તાએ તેને કહ્યું કે-‘જે મૂળદેવનો તેં પરાભવ કર્યો હતો, તેના જ હાથમાં અત્યારે તારા પ્રાણ અને ધન વગેરે આવ્યાં છે. તો પણ આ દયાળુ રાજા તને મુક્ત કરે છે.’’ તે સાંભળી તે અચળ નમ્રતાથી બંનેના પગમાં પડી બોલ્યો કે—‘મારા સર્વ અપરાધો ક્ષમા કરો.'' પછી દેવદત્તાએ આદરથી તેને સ્નાન ભોજન વગેરે કરાવ્યાં, રાજાએ પણ તેનું દાણ માફ કરી તેને ઘણાં કિંમતી વસ્ત્રો વગેરે આપી તેનો સત્કાર કર્યો. સત્પુરુષો શત્રુ ઉપર પણ ઉપકાર કરનાર હોય છે.” પછી પોતાના દૂતને મોકલી અવંતીના રાજાને કહેવરાવ્યું કે—‘અચળનો અપરાધ મેં માફ કર્યો છે, તેથી તેને કાંઈ હરકત કરશો નહીં.' એ રીતે મૂળદેવ રાજા નિષ્કંટક રાજ્ય સુખ ભોગવવા લાગ્યો.
હવે જે ધર્મશાળામાં મૂળદેવની સાથે જ અને તેના જેવું જ સ્વપ્ન જે કાર્પટિકને આવ્યું હતું, તેણે મૂળદેવને તે સ્વપ્નના પ્રભાવથી જ રાજ્ય મળ્યું સાંભળ્યું, તેથી તે વિચારવા લાગ્યો કે—‘મને ધિક્કાર છે, કે જેથી મેં તે વખતે તેવું ઉત્તમ સ્વપ્ન મંદ મતિવાળાને કહેવાથી નિષ્ફળ ગુમાવ્યું. તો હજુ પણ સરસ ગોરસનું પાન કરીને હું સૂઈ જાઉં, કે જેથી રાજ્યને આપનારું તેવું સ્વપ્ન ફરીથી આવે.'' એ પ્રમાણે વિચાર કરી રાજ્યની ઇચ્છાથી તે હંમેશાં છાંશ પીને સૂવા લાગ્યો, પરંતુ તેવું સ્વપ્ન તેને ફરીથી પ્રાપ્ત થયું નહીં કદાચ તે કાર્પટિક કોઈ કાળે પણ તેવું સ્વપ્ન પામે તો પણ પ્રમાદથી ગુમાવેલો મનુષ્ય ભવ ફરીથી પ્રાપ્ત થઈ શકે નહીં. ૬.
ચક્ર (રાધાવેધ) દષ્ટાંત. ૭.
ઇંદ્રપુર નગરમાં ઇંદ્રદત્ત નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તેને ઘણી રાણીઓ હતી. રાણીઓની કુક્ષિથી ઉત્પન્ન થયેલા બાવીશ પુત્રો રાજાને અત્યંત વલ્લભ હતા. રાજાએ મહોત્સવ પૂર્વક તે સર્વેને કળા ગ્રહણ કરવા માટે કલાચાર્ય પાસે મૂક્યા. એકદા રાજાએ અત્યંત મનોહર રૂપવાળી મંત્રીની