________________
રિમ વિણ ભગ ૭....
છતાંપણ સાચા ગુણાનુરાગનો એ મહિમા છે કે, એ એનું પણ ભૂંડું ઈચ્છતો નથી. ગુણવાનને કષ્ટમાં મૂકનારમાં પણ સદ્ગદ્ધિ પ્રગટો અને એથી એનું પણ કલ્યાણ થાઓ એવી ભાવના એનામાં જરૂર હોય છે. દયાભાવના યોગે એ જેમ તેવા પણ આત્માનું અકલ્યાણ ઈચ્છતો નથી, તેમ ગુણાનુરાગના યોગે એ તેના દુષ્ટ કૃત્ય બદલ તિરસ્કારભાવ પામ્યા વિના પણ રહેતો નથી. ગુણાનુરાગના યોગે જન્મેલો રોષ નિદનીય નથી, પણ પ્રશંસનીય જ છે એ રોષ ગુણઘાતક નથી, ગુણપ્રાપ્તિનું કારણ છે.
કષાયમાં પણ ભેદ આથી જ રાજા શ્રીમતી સીતાજીને પહેલાં તો એ પૂછે છે કે, “का त्वं कस्त्वामिहात्याक्षी-निर्पणेभ्योऽपि निर्पणः । आख्याहि मा स्म शंकिष्ठा-स्त्वत्कष्टेनास्मि कष्टितः ॥१॥
‘તું કોણ છે ? અને તે પછી પૂછે છે કે, તને આવી રીતે ત્યજનાર નિધૃણોમાં પણ નિર્ઘણ કોણ છે ?' આ શબ્દોથી રાજા એ જ સૂચવી રહ્યા છે કે, જે આદમીએ આવી મહાસતી સ્ત્રીને, આવી અવસ્થામાં, આવી ભયંકર અટવીમાં ત્યજી દીધી છે. તે નિર્દયોમાં પણ નિર્દય જ હોવો જોઈએ. કારમી નિર્દયતા વિના આવી સ્ત્રીનો આવો ત્યાગ સંભવે નહિ, એમ એ રાજા માને છે. અને એથી જ આમ બોલે છે. શ્રીમતી સીતાજીને રાજાએ એમ પણ કહ્યું છે કે, “તું મને નિ:શંકપણે તારી હકીકત જણાવ. તારા કષ્ટથી હું કષ્ટવાળો બન્યો છું.'
વિચાર કરો કે, આવા શબ્દો ક્યારે ઉચ્ચારાય ? રાજાના હૈયામાં કેટલી કરૂણા ભરી હશે ? સતીપણા માટે રાજાના હદયમાં કેટલા બહુમાનભાવ હશે ? રાજાને નિન્દાનો શોખ હશે, માટે શ્રીમતી સીતાજીને ત્યજનાર આદમીને નિર્દયોમાં પણ નિર્દય કહો હશે, કેમ? વસ્તુને વસ્તુ રૂપે સમતા શીખો. ભક્તિભર્યા અત્તરની પરીક્ષા ભક્તિહીનોને ક્યાંથી હોય ? ભક્તિશૂન્ય આત્માઓ ભક્તાત્માઓની ક્રિયાઓથી નારાજ થાય એમાં નવાઈ નથી, પણ આજે તો ધર્મના નામે જ ધર્મનો વિરોધ કરવાનો પ્રયત્ન થઈ રહયો છે. કહે છે કે ‘કષાય થાય ? કપાય તો ત્યાજ્ય, પણ એમ ન સમજે કે, પુદ્ગલરાગના યોગે
