________________
૩૪)
નહિ, પણ આપણે જ દુષ્કર્મનો પીછો છોડતા નથી. દુષ્કર્મ તો બીચારું રાંકડું છે. એનું જે જોર છે, તે તો આપણો એને સાથ છે એથી ! આથી જ શ્રીમતી સીતાજી પોતાના પૂર્વના દુષ્કર્મથી દુષિત એવા આત્માને નિદિ રહયાં છે. આ નિન્દા દ્વારા શ્રીમતી સીતાજી એવું હદય કેળવી રહ્યાં છે કે, આત્મા દુષ્કર્મ આચરવાની હિંમત જ કરી શકે નહિ. નિદા, એ નિત્વ કર્મ છે, અને તે છતાં પણ દુષ્કર્મથી દુષિત એવા પોતાના આત્માની નિન્દા એ સત્કર્મ છે. એ જ રીતે રોષ એ કર્મબન્ધનું કારણ છે, પણ દુષ્કર્મ તરફનો રોષ એ નિર્જરાનું કારણ છે. નિન્દા કરવી હોય, તો દુષ્કર્મથી દુષિત બનેલા પોતાના આત્માની જ નિન્દા કરો અને રોષ કરવો હોય, તો દુષ્કર્મ ઉપર જ રોષ કરો. આનાથી વિપરીત જે વર્તે તે આત્માનો મિત્ર નહિ પણ શત્રુ.
હવે શું કરવું? આ વસ્તુને ધ્યાનમાં રાખીને કહો કે, તમે તમારા મિત્ર છો કે
.રામ વિણ ભગ
દુશ્મન?
સભા મિત્ર બનવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ.
પૂજ્યશ્રી : કેટલો? ચોવીસ કલાકમાં તમે તમારા મિત્ર કેટલો સમય અને દુશ્મન કેટલો સમય ?
સભા મોટેભાગે તો દુશ્મન જ.
પૂજ્યશ્રી : આટલું સમજો છો અને નિર્દભપણે સ્વીકારો છો. એ આનંદનો વિષય છે. પણ ભાગ્યવા! બહુ વિચારવા જેવું છે. આ જીવન, આ સામગ્રી, ઘડીએ ઘડીએ મળે તેમ નથી. ઉત્તમમાં ઉત્તમ વિચાર સાથે ઉત્તમમાં ઉત્તમ આચારવાળું જીવન જીવી શકાય, એવો તો એક મનુષ્યભવ જ છે. મનુષ્યભવની ઉત્કૃષ્ટતા એના જ યોગે છે. આવા ભવને પામવા છતાં, તમે મોટોભાગ જો આત્માના દુશ્મન બનીને જ વ્યતીત કરો, તો તમારી ભવિતવ્યતા કેવી ? ગતકાળની વાત છોડો. થઈ ગયું તે થઈ ગયું, પણ હવે શું કરવું છે એ નક્કી કરી લો. આત્માના મિત્રરૂપે જ બાકીની જીંદગી પસાર કરવી, એવો નિર્ણય
