________________
-
૩૨
.૨૦મ નિર્વાણ ભ૮૭.
દુશ્મન મટી મિત્ર બનો આપણી મૂળ વાત તો એ છે કે, ભયંકર સંકટમાં આવી પડેલા પણ શ્રીમતી સીતાજી, બીજા કોઈની પણ નિન્દા નહિ કરતાં, પોતાના દુષ્કર્મથી દુષિત એવા આત્માની જ નિન્દા કરી રહ્યા છે. આજે કેટલીકવાર તો સામાન્ય પણ સંક્ટ આવતાં, અનેકોને ગાળો દેવાય છે અને અનેકો વિદાય છે, જ્યારે આ મહાસતી ભયંકર જંગલમાં છે, વિના દોષ સ્વામીથી તાજાએલાં છે, તદ્દન ખોટા એવા કારમાં કલંકના ભોગ બનેલા છે, સગર્ભા છે, એકલાં છે તે ભયથી ઉત્ક્રાન્ત બનેલાં છે, છતાં પૂર્વના દુષ્કર્મથી દુષિત એવા પોતાના આત્માને જ નિન્દી રહ્યા છે. આ મનોદશા સમજવા જેવી છે. એની પ્રશંસા કરવા જેવી છે. એને આચરણમાં ઉતારવા મથવા જેવું છે. સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માની ઉત્તમતાનો આ પણ એક સાક્ષાત્કાર છે શ્રીમતી સીતાજીના જીવનમાંથી પણ ઘણું ઘણું શીખવા જેવું છે. શ્રીમતી સીતાજીની આત્મનિન્દા દુષ્કર્મ પ્રત્યેના રોષને આભારી છે. આત્માને દુષ્કર્મથી દુષિત બનાવનાર પણ આપણે જ છીએ. અને સત્કર્મથી ભૂષિત બનાવનાર પણ આપણે જ છીએ. આત્મા જ આત્માનો મિત્ર છે અને આત્મા જ આત્માનો શત્રુ છે. સત્કર્મમાં રક્તતા, એ આત્માની મિત્રતા છે અને દુષ્કર્મમાં રક્તતા. એ આત્માની શત્રુતા છે. સત્કર્મના યોગે આત્મા પોતાનો મિત્ર બની શકે છે, અને દુષ્કર્મના યોગે આત્મા પોતાનો શત્રુ બની શકે છે, આપણે આપણા મિત્ર બનવું કે દુશ્મન બનવું, એ આપણા હાથની વાત છે. ભૂતકાળમાં તો જે બની ગયું તે ખરૂં, પણ ભવિષ્ય આપણે આધીન છે. ભૂતકાળમાં જે કાંઈ આચર્યું છે, તેનું જે કાંઈ પરિણામ આવે, તે તો હર્ષ કે શોક કર્યા વિના ભોગવી લેવું. આત્માને સમજાવવો કે, ‘તારૂં કર્યું તું ન ભોગવે, તો કોણ ભોગવે ? તારાં કૃત્યોનું પરિણામ તારે જ ભોગવવાનું છે. કોઈ ઉપર ખીજાઈશ કે કોઈ ઉપર ક્રોધ કરીશ, એથી તારા કર્મો તને નહિ છોડે. પા૫ આચર્યું તે અને ખીજાય બીજા ઉપર એમાં ડહાપણ નથી. એ તો ભવિષ્યને બગાડવાનો ધંધો છે માટે જરા સ્થિર બન, ધીરજ ધર અને ભવિષ્ય સુધરે એવો પ્રયત્ન કર. ભવિષ્ય આપણે આધીન છે. એ કદિ ન ભૂલો. ભવિષ્યને નહિ સુધારો, તો બગડવાનું નક્કી જ છે. ભવિષ્યને સુધારવું હોય તો શત્રુતાને તજો અને