________________
૧૮
રિમ નિર્વાણ ભગ ૭.
કરનારનાં હૈયામાં આવી દુર્ભાવના પેદા થવામાં તમે તેના પર આચરેલી તમારી કૃતઘ્નતા નિમિત્તરૂપ બને, તો એથી તમે જેવા કેવા પાપમાં પડતા નથી. ઊલ્ટે મહાપાપમાં પડો છો. તમને એ પણ નુકશાન થવું સંભવિત છે કે, ફરીથી કોઈ અવસર આવી લાગે, તો તમારી કૃતઘ્નતાને જાણનારો તમારા ઉપર ઉપકાર કરવાને જો તે સામાન્ય કોટિનો આત્મા હોય તો ઉત્સાહિત ન બને, આમ કૃતઘ્ન આત્માઓ પોતાનું અહિત તો સાથે જ છે. પણ સામાન્ય કોટિના પરોપકારશીલ આત્માઓનાં પણ હદયને પરોપકારની ભાવનામાં મદ બનાવવા આદિથી, બીજાઓનું પણ અહિત સાધે છે.
આ ઉપરથી તમે સમજી શક્યા હશો કે, સામાનો આપણા ભલાને માટેનો પ્રયત્ન, આપણા પુણ્યયોગે જ સફળ નિવડતો હોવા છતાં પણ, આપણે તો આપણા ઉપર ઉપકાર કરનાર આત્માના થોડામાં થોડા પણ ઉપકારને કદિયે ભૂલવો જોઈએ નહિ. દુઃખ આવ્યું તેમાં નિમિત્તભૂત બનનારાઓની વિદા
કરવાથી હાનિ જ થાય છે સભા : થોડો પણ ઉપકાર કરનારનો ઉપકાર માનવો જોઈએ, એ વાત તો બરાબર છે પણ જ્યારે આપણા પુણ્યના યોગ વિના સામાના ઉપકારના પ્રયત્નો ફળતા નથી, છતાં સામાનો ઉપકાર માનવો એ વ્યાજબી છે, ત્યારે અપકારને કરનારના અપકારને જોવો અને તેના દોષને વિચારવો એમાં વાંધો શો?
પૂજ્યશ્રી : આવો પ્રશ્ન કરવાના હેતુથી જ તમે પહેલો પ્રશ્ન પૂછ્યો છે, એમ તે વખતે જ જણાઈ આવતું હતું, અને એથી એવો જ ખુલાસો કરવામાં આવ્યો છે, કે જેથી આ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે નહિ. આમ છતાં તમે પૂછ્યું છે, તો વિસ્તારથી ખુલાસો કરી દઈએ. તમારા ઉપરના ઉપકારમાં નિમિત્ત બનનારનો તમે ઉપકાર માનો, એમાં તો આપણે વિચાર્યું કે, 'તમને પણ લાભ છે, ઉપકાર કરનારને પણ લાભ છે અને બીજા જીવોને પણ લાભ છે.'
