________________
વૃષભધ્વજ રાજકુમારના ચોકીદારો એ સાંભળે છે અને તરત જ એ વાતની વૃષભધ્વજને ખબર પહોંચાડે છે. વૃષભધ્વજ પણ વિના વિલંબે ત્યાં આવી પહોંચે છે અને પધરુચિને પૂછે છે કે, શું તમે આ ચિત્રમાં આલેખવામાં આવેલા વૃતાન્તને જાણો છો?'
પધરુચિ કહે છે કે, કેટલાક સમય પહેલાં, મરતાં એવા આ બળદને મેં શ્રી નવકાર મહામંત્રનું ઘન કરેલું એ વાતને જાણતા એવા કોઈએ આ ચિત્રમાં મને આલેખ્યો છે.”
પઘરુચિના મુખેથી આટલો ખુલાસો સાંભળતાંની સાથે જ . વૃષભધ્વજ રાજકુમાર તેને નમસ્કાર કરે છે અને કહે છે કે, જે આ રે ઘરડો બળદ છે, તે જ હું શ્રી નવકાર મહામંત્રના શ્રવણના પ્રભાવથી રાજપુત્ર બન્યો છું. તો પણ હું તે વખતે તિર્યંચ યોનિમાં હતો અને જો કૃપાળુ એવા તમે મને શ્રી નવકાર મહામંત્ર ન આપ્યો હોત તો હું કઈ યોનિમાં જાત ? આથી સર્વ પ્રકારે કરીને તમે જ મારા ગુરૂ છો, તમે જ મારા સ્વામી છો અને તમે જ મારૂં દૈવત છો, તો તમે આ વિશાળ રાજ્યને ભોગવો. આ રાજ્ય મારું હોવા છતાં પણ તમારું જ દીધેલું છે'
આ બધું રાજ્યનો માલિક બોલે છે, પરુચિ તો એનો પ્રજાન ગણાય ને ? પણ અત્યારે વૃષભધ્વજ પમરુચિને પ્રજાજન તરીકે નથી જોતો. એ તો એને મહા ઉપકારી તરીકે જ જૂએ છે.
કૃતઘ્નતાને ટાળીને કૃતજ્ઞ બનો વૃષભધ્વજની આ જાતની વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ પ્રશંસા જ માગી લે છે ને ? કોઈપણ ગુણાનુરાગી વૃષભધ્વજની આવી ઉત્તમદશાની અનુમોદના અને પ્રશંસા કર્યા વિના રહી શકે નહિ. આવા પ્રસંગોને તો એવા યાદ રાખી લેવા જોઈએ, કે જેથી કૃતધ્વતા આપણા હૈયાને ય સ્પર્શી શકે નહિ. કૃતજ્ઞતા હૈયાને ય સ્પર્શે નહિ, પછી કૃતતપણાની પ્રવૃત્તિ હોય જ શાની ? કૃતજ્ઞતા જાય અને કૃતજ્ઞતા આવે, તે માટે આવાં આવાં ઉદાહરણોનો વાંરવાર વિચાર કરવો. પહેલાં તો ઉપકારી ૧૮૯
...ઘર્મદેશનાં અને પૂર્વભવની વાતો.૮
