________________
ઉપર
રિમ વિણ ભાગ
સભા : આવા આત્માઓ પણ મોહના ઉછાળાથી આવા બની જાય છે, તો પછી વિવેક અને વિચક્ષણતાનું ફળ શું?
પૂજયશ્રી : વિવેક અને વિચક્ષણતાનું ફળ શું છે, એ હમણાં જ તમે જોઈ શકશો. અહીં તો મોહના પ્રાબલ્યનો વિચાર કરવા જેવો છે. અપ્રશસ્ત રાગના યોગે, તેવા પ્રકારનું નિમિત્ત મળતાં, આત્મા ભયંકર પણ પાપો આચરવા તત્પર બની જાય છે, માટે ઉત્તમ વાત તો એ છે કે, ‘અપ્રશસ્ત રાગનો ત્યાગ કરતા રહેવાનો પ્રયત્ન કરતા રહેવું અને સાથે સાથે મોહને ઉછાળો મારવામાં નિમિત્તોથી જેમ બને તેમ બચતા રહેવું.’ આત્મામાં વિવેકગુણ પ્રગટયો એટલે અપ્રશસ્ત રાગ ગયો જ એમ માની લેવાનું નથી. વિવેકગણ પ્રગટે એટલે અપ્રશસ્ત રાગની રુચિ નાશ પામે, પણ અપ્રશસ્ત રાગ હોય તે પોતાનું કામ કરવા તો મથે જ ને ? વિવેકગુણ પ્રગટવા છતાં પણ એનો સતત ઉપયોગ જારી રહે એવી દશા પ્રાપ્ત થવી જોઈએ ને ? લબ્ધિસંપન્ન આત્મા પાસે ઉપયોગશૂન્ય હોય તો છતી લબ્ધિએ માર ખાઈ જાય. આથી આત્મા ઉપયોગદશામાં જેમ બને તેમ વધારે સ્થિર બને એવો પ્રયત્ન કરવો, એ જ વિવેકી અને વિચક્ષણ આત્માઓનું કર્તવ્ય છે.
| શ્રી લક્ષ્મણજીની હિતશિક્ષા આ પ્રસંગે તો શ્રીરામચંદ્રજીએ શ્રીલક્ષ્મણજીના નામનો પોકાર કર્યો, પણ એ વખતે તો શ્રીલક્ષ્મણજી પણ ચૂપ રહ્યા. આથી શ્રીરામચંદ્રજી જાતે જ ધનુષ્ય ગ્રહણ કરવાને તત્પર બન્યા. | શ્રી લક્ષ્મણજીએ જોયું કે, હવે બોલ્યા વિના ચાલે તેમ નથી. હવે જો શ્રીરામચંદ્રજીને કહેવાજોગું નહિ કહેવામાં આવે તો કારમો અનર્થ મય્યા વિના રહેશે નહિ અને આ હાલમાં મારા સિવાય બીજો કોઈ શ્રીરામચંદ્રજીને કહેવાજોણું કહી શકે એ શક્ય નથી.
આથી ધનુષ્યને ગ્રહણ કરતા શ્રીરામચંદ્રજીને નમસ્કાર કરીને શ્રીલક્ષ્મણજી સૌથી પહેલી વાત તો એ કહે છે કે, “અરે આર્ય ! આર્ય !
