________________
દોષિતના હિતનો પણ વિચાર હોય અને અન્યોના હિતનો પણ વિચાર હોય. આ દશામાં શિક્ષાદાતા કેમ જ અવિવેકી બની શકે ? શિક્ષા કરવાનો અધિકાર ધરાવનાર અવિવેકી બને, તો સ્વપર ઉભયના હિતનો ઘાતક બને. આ તો દોષિતને શિક્ષા કરતાં વિચાર કરવાની વાત થઈ, પણ ‘કહેવાતો દોષિત, દોષિત છે કે નહિ' એનો નિર્ણય પહેલો કરવો પડે. આ કહે છે ને તે કહે છે એમ ન ચાલે, કહેનાર તો ગમે તેમ કહે, પણ એ વાત ઉપર વિશ્વાસ રાખીને વગર તપાસે શિક્ષા કરાય નહિ. જેના હૈયામાં દોષનાશ અને હિતરક્ષાની ભાવના હોય, તે તો પ્રાય: તપાસ કર્યા વિના રહે જ નહિ. દોષિતના દોષની જરૂરી તપાસ કરવામાં બેદરકારી ત્યારે જ આવે, કે જ્યારે બીજી કોઈ ભાવના આવી જાય. કેવળ દોષનાશ અને હિતરક્ષાની ભાવનાવાળા વિવેકશીલ આત્માઓ તો દોષની તપાસ કરે, દોષની સંભવિતતા આદિનો વિચાર કરે અને તેમ છતાં શિક્ષા કરવાની જરૂર લાગે તો પણ તે એવી રીતે કરે, કે જેથી પ્રાય: કોઈના પણ હિતનો ઘાત થાય નહિ અને અનેકોનું હિત સધાયા વિના પણ રહે નહિ.
શ્રી રામચંદ્રજીનો ખુલાસો
હવે શ્રી રામચંદ્રજી શ્રીમતી સીતાજીને કહે પણ શું ? તે સમજે
છે કે, શ્રીમતી સીતાનું કહેવું વ્યાજબી છે. પહેલાં શિક્ષા અને પછી પરીક્ષા એ ન્યાયની રીતિ નથી. પણ હવે શું થાય ? આ વાત અહીંથી પડતી મૂકવી એય ઠીક નથી, એમ એમને લાગે છે. એ વિચારમાં ને વિચારમાં શ્રીરામચંદ્રજી વિલખા પડી જાય છે. વિલખા પડી ગયેલા શ્રીરામચંદ્રજી મહાસતી શ્રીમતી સીતાજીને કહે છે કે,
‘તમે દોષિત નથી એમ હું તો જાણું જ છું, પણ લોકોએ ઉત્પન્ન કરેલા દોષના નિવારણને માટે જ હું દિવ્ય કરવાનું કહી રહ્યો છું !'
મહાસતી સીતાજીનું દિવ્ય અને દીક્ષા....
૧૫
