________________
૧ર૪
રામ નવમ ભાગ ૭.
નથી. શ્રીમતી સીતાજી તો પોતાના અશુભોદયને પણ માનનારા છે. આમ છતાં શ્રીમતી સીતાજી આ પ્રમાણે કહે છે. કારણકે, તે પોતાના સ્વામીને તેમની ભૂલનો ખ્યાલ આપવા ઈચ્છે છે. એ સૂચવે છે કે, તમને દિવ્ય કરાવવાનો હક્ક હતો, પણ તે મારો ત્યાગ કરતાં પહેલા ! તમે તો મૂર્ખાઓના કહેવાથી મને દોષિત માની પણ લીધી, અને ત્યજી પણ દીધી. આટલી શિક્ષા દીધા પછી દિવ્ય કરાવવાનો તમને અધિકાર છે જ કયાં? દિવ્ય કરાવવું હતું, તો તે શિક્ષા કર્યા પહેલાં જ કરાવવું હતું. હવે શું છે?
શિક્ષા કરનારનો હેતુ દોષનાશ અને
| હિતરક્ષાનો હોવો જોઈએ વાત પણ સાચી છે કે, દોષ છે કે નહિ એની પૂરતી તપાસ કર્યા વિના શિક્ષા થઈ શકે જ નહિ. કોઈ અમુક વાત કહે, એટલા માત્રથી બીજાને શિક્ષા કરવાનું સાહસ કોણ કરે? એવું સાહસ ડાહી માણસો કરે, તો સમજવું કે, એમના ડહાપણમાં કાંઈક મલીનતા આવી ગઈ છે. કહેવાય છે કે, ભણ્યા ભૂલે નહિ અને ભૂલે ત્યારે ભીંત ભૂલે.' શાથી? બીજો કોઈ વિચાર હૈયાને દૂષિત કરે એથી !
સભા મોટાની મોટી ભૂલ.
પૂજયશ્રી : શિક્ષા કરવાના અધિકારવાળાએ તો ખૂબ જ વિવેકી બનવું જોઈએ. શિક્ષા કરવી પડે તો શા માટે કરવાની ? દોષ નિવારણ અને હિતરક્ષા માટે ! દોષિત દોષમુક્ત બને એ પહેલી વાત અને દોષિતના દોષથી બીજાઓનું હિત ન બગડે એ બીજી વાત. આવા હેતુથી શિક્ષા કરનારાઓ શિક્ષા કરવામાં અવિવેકને કેમ આચરે ? શિક્ષા કરતી વેળાએ પણ, જેને શિક્ષા કરાતી હોય તેના હિતની ભાવના અખંડિત જ રહેવી જોઈએ. દોષિતનું અહિત કરવાની કામનાથી દોષિતને શિક્ષા કરવાની હોય જ નહિ; એ શિક્ષા એ શિક્ષા નથી, પણ નિર્દયતા છે. શિક્ષામાં
