________________
....ઘરાક્રમ
પડયા અને હથીયારોને ત્યજી દઈને પહેલાં શ્રીરામચંદ્રજીનાં અને પછી શ્રીલક્ષ્મણજીનાં ચરણોમાં પડયા. શ્રીરામચંદ્રજીએ એકદમ તે બન્નેને બાથમાં ભીડી લીધા અને ઘણાં જ આનંદથી આલિંગન કર્યું તે પછી તે બન્નેને પોતાના ખોળામાં બેસાડીને શ્રીરામચંદ્રજી, તેમના માથામાં ચુંબન કરતાં શોક અને સ્નેહથી સમાકુળ બની જઈને, મોટા સ્વરે રડવા લાગ્યા. સભા ગમે તેવા પરાક્રમી પણ આખર તો માણસ એ માણસ.
રાગો આવેશ ન આવે માટે સાવધ રહો ! અત્યારે પત્નીરાગ અને પુત્રરાગ બન્ને કામ કરી રહેલ છે. રાગનો આ ઉછાળો છે. આવા પરાક્રમી પણ રાગને વશ બનીને મોટે સ્વરે રુદન કરી રહ્યા છે. વિચારો કે, રાગ, એ કેટલા બધો દુર્જય છે ? રાગની દુર્જયતા સમજે તે વિરાગની મહત્તા સમજે. રાગના સ્વરૂપથી અનભિજ્ઞને વિરાગની કિંમત હોય નહિ. સંસારના રાગમાં રાચનારાઓને વૈરાગ્ય ન ગમે, સાધુઓ ન ગમે, ત્યાગની દેશના ન ગમે એ બધુ સ્વાભાવિક જ છે. રાગ હોવા છતાં વિવેક આવે તો રાગનું સ્થાન ફરે અને સંસારનો રાગ હચમચે. અવસરે એ રાગ થાય મારી જાય એમેય બને, પણ વિવેકી આત્માને સાવધ બનતાં વાર લાગે નહિ વિવેક પ્રગટયા વિના સાચો વિરાગ પ્રગટે નહિ અને સાચો વિરાગ પ્રગટયા વિના આત્માનો વીતરાગ સ્વભાવ પ્રગટે નહિ. આવા પ્રસંગોએ એમ નહિ વિચારવું કે, ‘આવાઓ પણ રાગના આવેશમાં તણાઈ જાય, તો આપણે રાગના આવેશમાં તણાઈએ એમાં નવાઈ શી?' પણ એમ વિચારવું કે, જે રાગ આવાઓને પણ પોતાના આવેશમાં તાણી જઈ શકે છે, તે રાગ મને તો શું ય નહિ કરે ? માટે મારે તો ખૂબ જ સાવધ બની જવું જોઈએ.'
છે લવણ અને અંકુશ....૫
૧૧૩
