________________
રીતે મરુદેશને વિષે જળ મહામૂલ્યવાન છે તેમ અત્યારે આપણે ત્યાં નિશ્ચયે. મનુષ્યનું માંસ સૌથી વિશેષ મૂલ્યવાન છે. આ મારા ઉત્તરમાં લેશપણ સંશય કરવા જેવું નથી.
અભયકુમારનો ઉત્તર સાંભળીને સદ્ય ચોમેરથી પોતપોતાને મન વિચક્ષણ હતા એઓ ઈર્ષ્યાથી એકદમ બોલી ઉઠ્યા-માંસ તો સર્વથી સસ્તી વસ્તુ છે, અમારો ઉત્તર સત્ય છે, ગિરિની જેમ અમારો અચલ ઉત્તર છે ! હે રાજન ! માંસ તો શરદ ઋતુમાં સરોવરમાં જળ ઊભરાઈ જાય છે એમ ઊભરાઈ જાય છે. એક રૂપિયામાં પુષ્કળ માંસ મળે છે. અભયકુમારનો ઉત્તર સાંભળીને તો અમને હસવું આવે છે. પણ રાજાના પુત્ર ક્રીડામાં જ સમજે. હે નરપતિ ! સત્ય જ માનજો કે સુમતિ જન જગતમાં વિરલ છે. એ સાંભળી મગધનરેશે કંઈક કોપાયમાન થઈને કહ્યું- મેં પ્રશ્ન કર્યો એમાં તમને હાસ્ય કેમ ઉત્પન્ન થાય છે ? હાસ્યનું કારણ શું છે ? ઉપહાસ કરીને તમે પોતે તમારા પર વિપત્તિ વહોરી લ્યો છો. પણ અત્યંત નિર્ભય ચિત્તવાળા અભયકુમારે કહ્યું-હું સુવિચારપૂર્વક બોલ્યો છું પરંતુ એઓ એ સમજ્યા નથી માટે એમ બોલે છે એઓ કંઈ મૂર્ખ નથી, એમનામાં સત્ય જ્ઞાન છે. એ સાંભળી શ્રેણિક નરપતિએ કહ્યું- અભય ! મેં કહ્યું તે તો તદ્દન અસત્ય છે. તારા મનથી તું એકલો જ બુદ્ધિમાન છો પરંતુ તેં જે ઉત્તર આપ્યો છે તે સત્યથી વેગળો છે.
પિતાનાં અપમાનકારક વચન સહન કરી લઈને પણ અભયકુમાર તો હર્ષ સહિત કહેવા લાગ્યો- હે પિતાજી ! આપ ભલે આ સર્વ સભાજનો સાથે સમંત થતા હો, પરંતુ એટલું તો માનજો કે હું આપને મન મૂર્ખ છું. તથાપિ મારું વચન સત્ય છે એ હું સિદ્ધ કરી આપીશ એટલે તમે માનશો, કેમકે પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણ વિના સત્યાસત્યનો નિશ્ચય થતો નથી. પછી એણે પોતાના ઉત્તરની સત્યતા સિદ્ધ કરવાને પિતા-રાજા પાસેથી અત્યંત પ્રાર્થના પૂર્વક પાંચ દિવસની મુદત માગી લીધી. કહેવત છે કે અત્યાર વિનાના
૧. મરુદેશ એટલે મારવાડમાં જળની બહુ તંગી હોય છે, તેથી ત્યાં જળ “મૂલ્યવાન' કહેવાય છે. અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (સર્ગ દશમો)
