________________
યોગસ્થાનકાદિનું અલ્પબહુત્વ
રસસ્થાન જાણવા.
રસબંધના અધ્યવસાય સ્થાનો કરતા કર્મના પરમાણુઓ અનંતગુણા છે. કારણકે અનંતા પ્રદેશની બનેલી અનંતી કાર્મણ વર્ગણાઓ (અનંતા કર્મસ્કંધો) જીવ સમયે સમયે ગ્રહણ કરે છે. તેથી રસબંધના અધ્યવસાય સ્થાનો કરતાં કર્મના પરમાણુઓ અનંતગુણા છે.
એક એક કાર્પણ વર્ગણામાં અભવ્યથી અનંતગુણા પરમાણુઓ હોય છે. તેવી અનંતા પ્રદેશની બનેલી અનંતી (અભવ્યથી અનંતગુણી) કાર્પણ વર્ગણા (કાર્યણ સ્કંધો) ને જીવ સમયે સમયે ગ્રહણ કરે છે. માટે રસબંધસ્થાનો અને રસબંધના અધ્યવસાયસ્થાનોથી કર્મના પ્રદેશો અનંતગુણા થાય.
કર્મ પરમાણુઓ કરતાં રસના અવિભાજ્ય પલિચ્છેદો અનંતગુણા છે. કારણકે ગ્રહણ કરેલા પરમાણુઓમાંના એક એક પરમાણુમાં રસબંધના અધ્યવસાયથી (લેશ્યા સહિત કષાયરૂપ પરિણામથી) સર્વ જીવ કરતાં અનંતગુણો રસ ઉત્પન્ન થાય છે. વળી કર્મ ૫૨માણુઓ અભવ્યથી અનંતગુણા છે. અને રસના અવિભાજ્ય પલિચ્છેદો સર્વ જીવ કરતાં અનંતગુણા છે. તેથી કર્મ પરમાણુ કરતાં રસબંધના અવિભાજ્ય પલિચ્છેદો અનંતગુણા છે. આ પ્રમાણે યોગ સ્થાનાદિ સાતબોલનું અલ્પબહુત્વ જાણવું.
હવે પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ અને પ્રદેશબંધના કારણ કહે છે :
પ્રકૃતિબંધ અને પ્રદેશબંધનો હેતુ યોગ છે. જોકે બંધના મિથ્યાત્વાદિક ચાર હેતુ કહ્યા છે તો પણ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ અને કષાયને અભાવે પણ યોગ માત્ર જ હેતુએ કરીને ૧૧,૧૨,૧૩ ગુણઠાણે વેદનીયના પ્રકૃતિબંધ અને પ્રદેશબંધ થાય છે. અને અયોગી ગુણઠાણે યોગના અભાવે તે બંધાય નહિ. તેમજ પ્રદેશબંધમાં મંદ વીર્યવાળો થોડા પ્રદેશ બાંધે અને તીવ્ર વીર્યવાળો ઘણા પ્રદેશ બાંધે છે. એ પ્રમાણે પ્રદેશબંધમાં મંદ અને તીવ્ર વીર્યવાળા કહ્યા છે. તે માટે યોગ પ્રધાન કારણ છે. જ્યારે સ્થિતિબંધ અને રસબંધના કારણ કષાય છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિના
200
