________________
પુગલપરાવર્તનું સ્વરૂપ ભાષા અને (૭) ઉચ્છવાસ એ સાતનું અલ્પબદુત્વ આ પ્રમાણે છે.'
કાર્પણ શરીર પુગલ પરાવર્તનો નિવર્તનકાળ સર્વથી થોડો હોય છે. કારણકે ચારેગ. માં રહેલા જીવો કાર્મણ વર્ગણાના પુદ્ગલો સમયે સમયે ગ્રહણ કરે છે. અને વિગ્રહગતિમાં પણ કાર્પણ શરીર હોય કાર્મણ પુગલો ગ્રહણ થાય છે તેથી તે જલ્દીથી પૂર્ણ થઈ જાય તેથી તેનો નિવર્તનકાળ સર્વથી થોડો છે. તેના કરતા તૈજસ શરીર પુદ્ગલ પરાવર્તનો નિવર્તનકાળ અનંતગુણો તેના કરતા ઔદારિકનો અનંતગુણો, કારણકે દેવ - નારકી સિવાયના ભવોમાં ઔદારિક વર્ગણા વારંવાર ગ્રહણ થાય. તેના કરતા શ્વાસોશ્વાસનો અનંતગુણો. તેના કરતા મનનો અનંતગુણો તેના કરતા ભાષાનો અનંતગુણો. તેના કરતા વૈક્રિય પુગલ પરાવર્તનો નિવર્તનકાળ અનંતગુણો. આ પ્રમાણે નિવર્તનકાળનું અલ્પબદુત્વ જાણવું.
ક્યાં પુલ પરાવર્ત ઘણાં થયાં અને ક્યાં ઓછાં થયાં તેનું અલ્પબદુત્વ આ પ્રમાણે. - વૈક્રિય પુદ્ગલ પરાવર્ત જીવે અનંતાર્યા પણ તે બીજા સર્વ પુદ્રાલ પરાવર્ત થકી થોડા કર્યા છે. તે થકી ભાષા પુદ્ગલપરાવર્ત અનંતગુણા કર્યા એ પ્રમાણે મન. શ્વાસોશ્વાસ ઔદારિક, તૈજસ, અને કાર્પણ પુદ્ગલ પરાવર્ત ઉત્તરોત્તર એકેક થકી અનંતગુણા કર્યા છે. સર્વ પુલ પરાવર્તન માન અનંતી ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી પ્રમાણ જાણવું.
૧. કેટલાક આચાર્ય દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્તનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે વર્ણવે છે. જ્યારે એક જીવ અનેક ભવમાં ગ્રહણ કરવા વડે ઔદારિક, વૈક્રિય તૈજસ અને કાર્પણ એ ચાર શરીર પણે યથાયોગ્ય સકલ લોકવર્તી સર્વ પુદ્ગલોને પરિણાવીને મુકે છે. ત્યારે બાદર દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્ત થાય છે. વળી જ્યારે ઔદારિકાદિ ચાર માંહેથી કોઈપણ એક શરીર વડે સર્વ પુદ્ગલોને પરિણાવીને મુકે છે. ત્યારે સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુગલ પરાવર્ત થાય આમાં વચ્ચે વચ્ચે બાકીના શરીર રૂપે પરિણાવેલા પુલોની ગણતરી કરવાની નથી કાળ ગણાય આ પ્રમાણે સ્વોપmટીકામાં કહ્યું છે. તિ સ્વોપરીયામ્ |
