________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
ભાષા કરતા મનના પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત અનંતગુણા છે. કારણકે મનના વિચારોને કોઈ રોકી શકે નહિ. ભાષાના પુદ્ગલોને રોકી શકાય તેથી અનંતગુણા છે. તૈજસ કરતા કાર્યણના અનંતગુણા છે. કારણકે ત ત શરીર નાવે ત્યારે જે તૈજસ વર્ગણાના પુદ્ગલો ગ્રહણ કરાય તેના કરતાં કાર્યણ શરીર યોગ્ય પુદ્ગલો અનંતગુણા ગ્રહણ કરાય છે. તેથી તે પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત જલ્દી બને છે. એટલે અનંતગુણા વધારે કર્યાં. છે.
ક્ષેત્રાદિ પુદ્ગલપરાવર્ત્તનું સ્વરૂપ
लोगपएसो - सप्पिणि, समया अणुभाग बंधठाणा य । બદતર મમળેળ, પુઠ્ઠા ચિત્તાફ યુનિમા ||88 || લોપસ - લોકક્ષેત્રના પ્રદેશો મરળેળ - મરણવડે ૩સિિસમયા - ઉત્સર્પિણીના સમયોને
નહતઇ - જેમતેમ - આડાઅવળા
વિતાર્ - ક્ષેત્રાદિ
પુકા - સ્પર્શ કરે.
થુતિગરા - બાદર અને સૂક્ષ્મ પુદ્ગલપરા. અર્થ :- લોકક્ષેત્રના પ્રદેશો, ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણીના સમયો, અને રસબંધના સ્થાનો. જેમ તેમ (ક્રમવગર) અને અનુક્રમે મરણવડે સ્પર્શ કરાય ત્યારે ક્ષેત્રાદિ બાદર અને સૂક્ષ્મ પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત અનુક્રમે થાય છે.
૩ બાદર ક્ષેત્ર પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત :- ચૌદ રાજલોકમા રહેલા સર્વ આકાશ પ્રદેશને એક જીવ ક્રમે કે ઉત્ક્રમે મરણ વડે સ્પર્શ કરે તેમાં જેટલો કાળ થાય તેને બાદર ક્ષેત્ર પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય છે.
ક્ષેત્ર એટલે લોકાકાશ. તેના પ્રદેશો પંક્તિબદ્ધ અને અસંખ્યાત છે. તે સર્વ પંક્તિબદ્ધ અસંખ્ય આકાશ પ્રદેશોમાં એક જીવ જુદા જુદા સમયે મરણ પામે. એ પ્રમાણે મરણવડે એક જીવ લોકાકાશના સર્વ પ્રદેશોને ક્રમે કે ક્રમવિના (એટલે કે ગમે તે સ્થાને મરણ પામી) મરણ વડે સ્પર્શ કરતા જેટલો કાળ થાય તેને બાદર પુદ્ગલ પરાવર્ત્ત કહેવાય. જીવની અવગાહના જઘન્યથી પણ અસંખ્ય
ક્ષેત્ર
171
ને
