________________
શતકનામા પંચમકર્મગ્રંથ
વિના ઔદારિક શરીરાદિ સાત રૂપે સ્પર્શી પરિણાવી મુક્તા જેટલો કાળ થાય તે બાદર દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્ત જાણવો. એટલે જગતના સર્વ પુદ્ગલને એક સમયે જે ઔદારિક - તેજસ - કાર્પણ – શ્વાસોશ્વાસ – ભાષા આદિ રૂપે ગ્રહણ કરે તેની સ્પર્શના થઈ ગણાય. એમ બીજા આદિ સમયે જે જે ઔદારિક – અથવા વૈક્રિય - તેજસ - કાર્પણ - શ્વાસોશ્વાસ – ભાષા આદિ રૂપે જે ગ્રહણ કરે તેની સ્પર્શના ગણાય. એમ જગતમાં રહેલી બધી જ વર્ગણાઓના પુદ્ગલોને કોઈને કોઈ રૂપે ગ્રહણ કરાવી જોઈએ. એક પણ પરમાણુ બાકી રહેવો ન જોઈએ. તેમાં જેટલો કાળ થાય તે બાદર દ્રવ્ય પુગલ પરાવર્ત કહેવાય. કેટલાક પુદ્ગલો અનેકવાર વચમાં ગ્રહણ કરાય. તો તેની સ્પર્શના ગણવી નહી. કાળ ગણાતો જાય. એટલે કાળ વધતો જાય. ૨. સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુગલ પરાવર્ત - જગતના તમામ પુદ્ગલોને એકજીવ ઔદારિક આદિ સાતમાંથી કોઈપણ એક રૂપે ગ્રહણ કરીને મુક્તા જેટલો કાળ થાય તે સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુગલ પરાવર્ત કહેવાય છે. બાદર દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્તમાં સર્વ પુદ્ગલોને કોઈપણ રૂપે ગ્રહણ કરવા પૂર્વક ગણત્રીમાં લેવાતા હતા. પરંતુ સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્તમાં સાત વર્ગણામાંની કોઈપણ એક વર્ગણાપણે ગ્રહણ કરીને મૂકે તે ગણત્રીમાં લેવાય. વચ્ચે વચ્ચેના કાળમાં અનેકવાર તે સિવાયની ભિન્ન વર્ગણાપણે પૂર્વેગ્રહણ કરેલા પુદ્ગલો ગ્રહણ થાય તો પણ તે ગણત્રીમાં ન લેવાય. એ ત્રણે જગતના તમામ પુદ્ગલોને જેટલા કાળે ઔદારિકાદિ એક રૂપે પરિણાવી મૂકે તેટલા કાળને સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્ત કહેવાય છે.
અહિં આહારક પુદ્ગલ પરાવર્ત નહિ ગણવાનું કારણ આહારક શરીર સમસ્ત ભવચક્રમાં ૧ જીવને ઉત્કૃ. ૪ વખત પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી આહારક વર્ગણારૂપે સર્વ પુદ્ગલો ગ્રહણ થઈ શકતા નથી. એક સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્તમાં અનંતા બાદર દ્રવ્ય પુદ્ગલ પરાવર્ત વહી જાય. દ્રવ્યથી સૂક્ષ્મ પુદ્ગલ પરાવર્ત ૭ ભેદે હોય છે. (૧) ઔદારિક (૨) વૈક્રિય (૩) તૈજસ (૪) કાર્પણ (૫) મન (૬)
16)
