________________
ના હતા. બૌદ્ધ ગ્રંશે પ્રમાણે મિથિલા વિદેહની સજથાની હતી, જે વજ સંઘના આઠ પ્રમુખ સંધામાંની એક હતી. બ્રાહ્મણશાસ્ત્રો પ્રમાણે માધવે વિદેહ વસાવ્યું અને નમિપુત્ર જનક મિથિલે મિથિલા વસાવી. વિદેહ ગંગાના ઉત્તર કોઠે છે, તેથી તેનું બીજું નામ “તીરભુક્તિ” પણ છે. જેને વિસ્તાર ઉત્તર-દક્ષિણમાં ૧૬ ચેન અને પૂર્વ-પશ્ચિમમાં ૨૪ જન છે. મિથિલાનાં મિથિલા, તીરભુતિ, વૈદેહી, તેમિકાનન, જ્ઞાનશીલ, કૃપાપીઠ ઈત્યાદિ બાર નામે મળે છે. નેપાલ પાસેની જનકપુરી તે જ મિશિલા લાગે છે. (પૃ. ૬ થી ૧૦)
(૩-૪-૫) વિદેહની પ્રજાએ કામી રાજા કરાલને મારી મિથિલામાં સંઘરાજ્યની સ્થાપના કરી હતી. પછી વિદેહી સંઘ અને લિચ્છવીસંધ જોડાઈ વછસંઘ બન્યા અને તેની રાજધાની વૈશાલી બની, જે ત્રણ કિલાએથી વીંટાયેલી હતી. પુરાણે કહે છે કે, નરવ્યાઘના પુત્ર વિશાલ રાજાએ વૈશાલી વસાવી. સંભવ છે કે, વૈશાલીને શરૂઆતમાં એક ગઢ હશે અને વસવાટ વધતાં વધતાં બીજે, ત્રીજે ગઢ માં હશે. આવી રીતે વૈશાલી એવું અનુરૂપ નામ મળ્યું છે. આજે વૈશાલી વિદ્યમાન નથી. તે સ્થાને આજે વેસાહ બનિયા, કામનછાપરાગાછી, વાસુકુંડ અને કેહુવા ગામ વસેલાં છે, જે વૈશાલી, વાણિજ્ય, કમર, કંડપુર અને કોલ્યાગની સ્મૃતિરૂપે હોય એમ લાગે છે. જ્ઞાત એ છ આર્ય જાતિઓમાંની એક છે. રાહુલ સાંકૃત્યાયન કહે છે કે, આ જાતિ આજે સાઢમાં થરિયા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ભ૦ મહાવીર, જ્ઞાતિ પતિમાં જન્મ્યા છે. તેથી જ જ્ઞાત-પુત્ર તરીકે વિખ્યાત
સવાટ
કરવું અને વાત છે
