________________
ક્ષત્રિય કુંડ એક બીજાથી પૂર્વ અને પશ્ચિમે પરાં હતાં. વચ્ચે બહુશાલ ચિત્ય હતું. આ બને પરાના પણ ઉત્તર અને દક્ષિણ એમ બબ્બે વિભાગો હતા. દક્ષિણ બ્રાહ્મણકુંડમાં બ્રાહ્મણનાં વધુ ઘરે હતાં. જ્યારે ઉત્તર ક્ષત્રિયકુંડમાં ક્ષત્રિનાં ૫૦૦ ઘર હતાં. સિદ્ધાર્થ રાજા ઉત્તર ક્ષત્રિય કુડપુરને નાયક હતે. જ્ઞાતક્ષત્રિયોનો સ્વામી હતો અને તે જેન હતે.
[ “શ્રમણ ભગવાન મહાવીર’: પૃષ્ઠ ૫] એકંદરે ૫. કલ્યાણવિજયજી મ. એમજ માને છે કે, વૈશાલીનું એક પરંજ સાચું ક્ષત્રિયકુંડ નગર છે.
(૫) આ. શ્રીવિજયેંદ્રસૂરિ મહારાજે વૈશાલી”. પુસ્તિકા પ્રકાશિત કરાવી છે. તેને સાર આ પ્રમાણે છે:
(૧) ભગવાન મહાવીર વૈશાલિક કહેવાય છે. ક્ષત્રિયકુંડ પણ વૈશાલીની પાસે હતું, માટે આપણે “વૈશાલી” સંબંધી વિચાર કરીએ (પૃ. ૧). ક્ષત્રિયકુંડ આર્ય દેશોમાં હતું. “બહતકલ્પ વગેરેના આધારે આર્ય દેશો સાડી પચીસ છે અને તેમાં પણ પૂર્વમાં અંગ–મગધ, દક્ષિણમાં વત્સ ( કૌશામ્બી) પશ્ચિમમાં સ્થણ (કુરુક્ષેત્ર), તેમજ ઉત્તરમાં કુણાલના સીમાડા સુધીમાં રહેલા દેશ અને તેને મધ્ય ભાગ જ મુનિઓના વિહાર માટે આર્યભૂમિ છે. આ પ્રદેશને બૌદ્ધો ૧૦ મહાજનપદ તરીકે અને મનુજી મધ્ય ભારત તરીકે ઓળખાવે છે. (૧ થી ૬)
(૨) વિદેહ તે સાડી પચીસ આર્ય દેશોમાં એક દેશ છે. તેની રાજધાની મિથિલા હતી. વિક્રમની પંદરમી સદીમાં તેનાં અનુક્રમે તીરભુકિત દેશ અને જગઈ નગર એવાં
